Ons was vanoggend, 14 Desember 2009, by 'n begrafnis. 'n Goeie vriendin se gawe man het baie skielik gegaan. Sowat 'n week gelede het hy begin olik voel, en is met kanker gediagnoseer, ge-opereer, en oorlede. Wat 'n skok om weer eens te besef hoe stoflik ons is en hoe tydelik ons aardse verblyf is.
Omtrent 'n maand gelede was Attie nog hier by ons om sy opwinding te deel oor die voorgenome toer wat hulle na Namibië, en meer spesifiek Hentiesbaai, toe wou aanpak. Attie was 'n ywerige hengelaar, en het selfs die voorblad van 'n hengeltydskrif gehaal met een van sy vangste!
Na sy aftrede het Attie aanhou huise bou vir mense in die omgewing. Attie Cowley se huise was altyd iets besonders. Goed gebou, en geen moeite is ontsien om die eienaar se wense te verwesenlik nie.
Vir Attie was dit nie altyd maklik om vreemde versoeke te verstaan nie, en soms kon die voornemende huisbewoner nie mooi verstaan as hy die nadele van 'n voorstel aan hulle probeer verduidelik nie. Hy was egter een van daardie mense wat nie ophou soek het na die goue middeweg tussen die kliënt se droom en die konkrete moontlikheid nie. Dit het hom baie ure en "buite-die-boks-denke" gekos, maar sy kliënte is altyd tevrede gestel. Hoeveel bouers is daar wat lewenslange vriendskappe met hul kliënte sluit?
Sy weduwee, Bettie, was sy lewe. Op haar beurt is sy weer die moederfiguur vir elke verdwaalde, elke verwerpte, en elke eensame op die lewenspad. Sy was geborge in hul huwelik, en uit hierdie posisie kon sy na elke hartseer verhaal luister, en vir elke hongere was daar altyd hulp - maak nie saak of dit fisiese of geestelike honger was nie.
Dit is seker van die redes waarom daar vanoggend byna meer mense by die begrafnis was as wat Sondae in die kerk is.
Nog redes is dat Danabaai se mense besondere mense is. Hier word daar tyd gemaak om by mekaar uit te kom, en om mekaar se laste te help dra. Soos Hennie (seun van Bettie en wyle Attie) gesê het: hy het daadwerklike christenliefde hier gesien.
In die Feestyd is dit baie hartseer om afskeid te neem van 'n sterk boom in die bos. Ons sal sy koelte mis, maar die herinnering sal bly vassteek. Die anderkant van hierdie gemis, is die geleentheid wat ons as gemeenskap kry om ons geloof en liefde uit te leef. Dankie aan ons hemelse Vader wat weet dat ons nie net nodig het om versorg te word nie, maar soms ook nodig het om ander te versorg. Dankie dat ons soveel Liefde ontvang dat ons genees word wanneer ons daardie Liefde kan uitdeel.
Monday, December 14, 2009
Wednesday, December 9, 2009
Poepies en die muise
Ons het 'n Jack Russel met die aardige naam "Poepies". Die kordaat brakkie is so genoem deur die eienaar, Willie, wat die troetelnaampie uit sy kleinkinderjare onthou. Ek het die kinders albei Poepies Nongena genoem as hulle besonders oulik was.
Poepies se geskiedenis is nogal interessant. Toe ons dogter, Rachel, se troudag bepaal is, het haar bekommernis oor haar ouboet wat alleen moet agterbly (!) begin. Telkens het sy vir my gesê dat sy nie weet wat Willie sonder haar sal doen nie. Op daardie stadium was albei weer by ons tuis. Willie na 8 jaar van alleenbly, en Rachel na 4 jaar op universiteit. (Ek hoef nie te sê dat hulle baie na aan mekaar is en baie goed oor die weg kom nie)
Elk geval, Rachel moes planne beraam, en Mamma moes maar troos, en beloof om in te staan in Bieta se ellende van alleen-by-die-huis wees. Dit nou nadat dieselfde sussie 'n paar jaar gelede nie kon wag dat Boetie universiteit toe gaan en sy haar beurt as "enigste kind" kan kry nie. Volgens haar tiener-redenasie was Boetie mos vir daai amper drie jaar voor haar geboorte, die enigste kind. So onregverdig!! Gelukkig kom die gelykmaker vir ons almal: sê nie hoe en wanneer nie.
Die oplossing kom toe in die gedaante van 'n troeteldier. Willie sou dan 'n afhanklike hê, wat sommer ook geselskap in die eensame ure kon wees. Pappa was aanvanklik nie so gediend met hierdie plan nie, want ons het al vele troeteldiere gehad, wat op die ou end maar Pa en Ma se verantwoordelikheid was. Ons het inderdaad met ons terugkeer uit Namibië besluit om nie weer troeteldiere aan te hou nie. "Famous last words"
Met Valentynsdag van 2006, twee maande voor Rachel se troue, kry Willie toe die geskenkie - dit was die idee. Wat toe gebeur het, was dat Rachel op pad met die nuwe hondjie van George af, haar aandag aan die hondjie gee in plaas van die draai in die pad, en haar motor rol. Kar is afgeskryf, maar gelukkig het Rachel en die hondjie ongedeerd daarvan afgekom.
Willie kry die hondjie toe by die hospitaal waarheen hy (sussie het hom eerste gebel na die ongeluk) haar geneem het vir 'n ondersoek ingeval van 'n besering.
So word die hondjie toe baie kosbaar, en al Wille se maats neem Poepies as deel van die vriendekring aan. Van kerkbazaar tot piekniek by Leani-kwekery of verjaardagpartytjies, is Poepies getrou saam met Willie. Amper soos Obelix en Dogmatix. (Willie was darem nie so groot nie, maar die verskil tussen sy grootte en diè van die hondjie was wel beduidend)
Met Willie se vertrek na Taiwan, bly Poepies toe weer agter (hoe dan anders?), en neem Wederhelfte se hele hart in besit. Poepies is nou sy skaduwee, sy bakkiewag, sy slangvanger in die veld, en sy smulmaat saans voor die TV. As Willem dit eet, Poepies ook. As Willem dit kan drink, Poepies ook. As Willem TV kyk, Poepies ook - veral dokkies met diere daarin: dan gaan staan sy sommer kiertsregop teen die TV-kas om beter te kan sien, en te blaf wanneer nodig.
Nou en dan kan Poepies nie saam wanneer ons die pad vat nie, en moet sy by Kuierbos gaan bly. Dit het weer verlede week gebeur toe ons Kaapstad toe, en na Rachel toe is. Poepies geniet die plaaslewe, want daar kan sy weer jag - van muise, molle, my hoendertjies, slange en selfs 'n muskeljaatkat het al deurgeloop onder die skerp tandjies.
Gister hewt Willem haar gaan haal, want vandag moet sy saam met hom en Natalie, sy "article-landmeter", Willowmore toe vir 'n opmeting. Selfs ek het na Poepies verlang.
By die huis aangekom, het Poepies geen erg aan my nie, en begin sy dadelik in die spens rondsnuffel. Sy het 'n paar weke terug op 'n werpsel baba-streepmuisies in 'n opgerolde mat agter die spensdeur afgekom, en van hulle ontslae geraak.
Gelukkig was daar nie weer baba-muisies in die spens nie, maar Poepies kom nie tot ruste nie. Sy soek en snuffel in die kombuis, agter die yskas, oral. Na 'n ruk kom daar sowaar 'n muis agter die yskas uit en maak dit vir die agterdeur. Die muis was egter stadiger as Poepies.
Ek glo nie dit was Ouma Tiela se mak muis nie, maar ek is ook nie seker oor die gemiddelde lewensverwagting van 'n veldmuis nie.
Tydens 'n kuiertjie so 'n paar jaar gelede, ook in Desember, ook tydens 'n droogte, het Ouma Tiela en die Muis vriende gemaak. Dit was vir Ouma Tiela te oulik dat die muis nie vir haar bang was nie, en ek glo die muis was net so verbaas dat Ouma Tiela nie vir haar bang was nie. Ellke oggend het Ouma Tiela die muis van 'n bietjie oorskietpap voorsien, en ewe getrou het die muis dit elke oggend kom opeet.
Toe 'n werpsel klein muisies onder die TV-kas verskyn, het ons besef ouma se Muis was 'n meisie-muis. Die kleintjies is in die veldjie 'n entjie van die huis af gelos. Mamma Muis is op die ou einde in 'n emmer gevang en buitentoe geneem na 'n lang en moeisame en ampertjies tevergeefse stryd. Ons was baie mense, want Rachel se skoonfamilie uit Namibië en JC se Ouma van Keimoes was ook hier. Me Muis was egter uitgeslape en baie vinniger as ons. Duidelik was dit voor Poepies se bewind.
Na haar suksesvolle jagtog gisteraand, was die JAGTER in Poepies duidelik wakker. Die hele nag deur het sy gesoek en gesoek - tot binne-in Willem se klerekas het sy gaan snuffel en soek na oortreders in haar gebied. Tot ons groot verligting en haar teleurstelling was daar egter nie nog indringers nie, en kon sy vanoggend met 'n geruste hart haar plek agter op die bakkie inneem vir die blaftog Willowmore toe. Ja, die hele dorp weet wanneer Poepies op reis is, want sy groet alles en almal uitbundig.
Poepies se geskiedenis is nogal interessant. Toe ons dogter, Rachel, se troudag bepaal is, het haar bekommernis oor haar ouboet wat alleen moet agterbly (!) begin. Telkens het sy vir my gesê dat sy nie weet wat Willie sonder haar sal doen nie. Op daardie stadium was albei weer by ons tuis. Willie na 8 jaar van alleenbly, en Rachel na 4 jaar op universiteit. (Ek hoef nie te sê dat hulle baie na aan mekaar is en baie goed oor die weg kom nie)
Elk geval, Rachel moes planne beraam, en Mamma moes maar troos, en beloof om in te staan in Bieta se ellende van alleen-by-die-huis wees. Dit nou nadat dieselfde sussie 'n paar jaar gelede nie kon wag dat Boetie universiteit toe gaan en sy haar beurt as "enigste kind" kan kry nie. Volgens haar tiener-redenasie was Boetie mos vir daai amper drie jaar voor haar geboorte, die enigste kind. So onregverdig!! Gelukkig kom die gelykmaker vir ons almal: sê nie hoe en wanneer nie.
Die oplossing kom toe in die gedaante van 'n troeteldier. Willie sou dan 'n afhanklike hê, wat sommer ook geselskap in die eensame ure kon wees. Pappa was aanvanklik nie so gediend met hierdie plan nie, want ons het al vele troeteldiere gehad, wat op die ou end maar Pa en Ma se verantwoordelikheid was. Ons het inderdaad met ons terugkeer uit Namibië besluit om nie weer troeteldiere aan te hou nie. "Famous last words"
Met Valentynsdag van 2006, twee maande voor Rachel se troue, kry Willie toe die geskenkie - dit was die idee. Wat toe gebeur het, was dat Rachel op pad met die nuwe hondjie van George af, haar aandag aan die hondjie gee in plaas van die draai in die pad, en haar motor rol. Kar is afgeskryf, maar gelukkig het Rachel en die hondjie ongedeerd daarvan afgekom.
Willie kry die hondjie toe by die hospitaal waarheen hy (sussie het hom eerste gebel na die ongeluk) haar geneem het vir 'n ondersoek ingeval van 'n besering.
So word die hondjie toe baie kosbaar, en al Wille se maats neem Poepies as deel van die vriendekring aan. Van kerkbazaar tot piekniek by Leani-kwekery of verjaardagpartytjies, is Poepies getrou saam met Willie. Amper soos Obelix en Dogmatix. (Willie was darem nie so groot nie, maar die verskil tussen sy grootte en diè van die hondjie was wel beduidend)
Met Willie se vertrek na Taiwan, bly Poepies toe weer agter (hoe dan anders?), en neem Wederhelfte se hele hart in besit. Poepies is nou sy skaduwee, sy bakkiewag, sy slangvanger in die veld, en sy smulmaat saans voor die TV. As Willem dit eet, Poepies ook. As Willem dit kan drink, Poepies ook. As Willem TV kyk, Poepies ook - veral dokkies met diere daarin: dan gaan staan sy sommer kiertsregop teen die TV-kas om beter te kan sien, en te blaf wanneer nodig.
Nou en dan kan Poepies nie saam wanneer ons die pad vat nie, en moet sy by Kuierbos gaan bly. Dit het weer verlede week gebeur toe ons Kaapstad toe, en na Rachel toe is. Poepies geniet die plaaslewe, want daar kan sy weer jag - van muise, molle, my hoendertjies, slange en selfs 'n muskeljaatkat het al deurgeloop onder die skerp tandjies.
Gister hewt Willem haar gaan haal, want vandag moet sy saam met hom en Natalie, sy "article-landmeter", Willowmore toe vir 'n opmeting. Selfs ek het na Poepies verlang.
By die huis aangekom, het Poepies geen erg aan my nie, en begin sy dadelik in die spens rondsnuffel. Sy het 'n paar weke terug op 'n werpsel baba-streepmuisies in 'n opgerolde mat agter die spensdeur afgekom, en van hulle ontslae geraak.
Gelukkig was daar nie weer baba-muisies in die spens nie, maar Poepies kom nie tot ruste nie. Sy soek en snuffel in die kombuis, agter die yskas, oral. Na 'n ruk kom daar sowaar 'n muis agter die yskas uit en maak dit vir die agterdeur. Die muis was egter stadiger as Poepies.
Ek glo nie dit was Ouma Tiela se mak muis nie, maar ek is ook nie seker oor die gemiddelde lewensverwagting van 'n veldmuis nie.
Tydens 'n kuiertjie so 'n paar jaar gelede, ook in Desember, ook tydens 'n droogte, het Ouma Tiela en die Muis vriende gemaak. Dit was vir Ouma Tiela te oulik dat die muis nie vir haar bang was nie, en ek glo die muis was net so verbaas dat Ouma Tiela nie vir haar bang was nie. Ellke oggend het Ouma Tiela die muis van 'n bietjie oorskietpap voorsien, en ewe getrou het die muis dit elke oggend kom opeet.
Toe 'n werpsel klein muisies onder die TV-kas verskyn, het ons besef ouma se Muis was 'n meisie-muis. Die kleintjies is in die veldjie 'n entjie van die huis af gelos. Mamma Muis is op die ou einde in 'n emmer gevang en buitentoe geneem na 'n lang en moeisame en ampertjies tevergeefse stryd. Ons was baie mense, want Rachel se skoonfamilie uit Namibië en JC se Ouma van Keimoes was ook hier. Me Muis was egter uitgeslape en baie vinniger as ons. Duidelik was dit voor Poepies se bewind.
Na haar suksesvolle jagtog gisteraand, was die JAGTER in Poepies duidelik wakker. Die hele nag deur het sy gesoek en gesoek - tot binne-in Willem se klerekas het sy gaan snuffel en soek na oortreders in haar gebied. Tot ons groot verligting en haar teleurstelling was daar egter nie nog indringers nie, en kon sy vanoggend met 'n geruste hart haar plek agter op die bakkie inneem vir die blaftog Willowmore toe. Ja, die hele dorp weet wanneer Poepies op reis is, want sy groet alles en almal uitbundig.
Sunday, November 29, 2009
Kersfeesgedagtes
Dit is vandag Sondag. 'n Dag waarop ek graag in die kerk sou wou wees om God te loof en te prys. Ons is mos in die aanloop na Kersfees - die tyd van die jaar waarop ons naas Paasfees, die meeste aan God se liefde en genade herinner word.
Kersfees, of dan die wêreldse weergawe daarvan, is oral om ons. In die winkels, op advertensieborde, oor die radio en televisie. 'n Mens kan skaars jou oë oopmaak of jy word daaraan herinner dat daar nog net x dae oor is voor Kersfees, en dat die beste winskopies besig is om te vlieg. Die boodskap is: "Maak gou, Sussie, of jy's te laat om jou kersinkopies te doen!" Intussen het die pryse hier aan die kus reeds gestyg in afwagting op die vakansiegangers se bultende beursies.
Ek weet hierdie debat is so oud soos die jaartal, maar is dit regtig waaroor dit vir ons mense gaan tydens Kersfees? Ek glo met my hele hart dat dit nie die hele prentjie is nie. Ons gee immers geskenkies uit waardering vir die Groot Geskenk wat ons uit God se Liefderyke Hand ontvang het op die eerste Kersdag. Dat Hy homself verneder het deur as 'n swakke babatjie na die aarde te kom, om in 'n stal tussen diere gebore te word in 'n tyd toe Herodus die klein seuntjies laat doodmaak het.
So 'n gebaar gebeur nie sommer net nie. Dit verg oneindige liefde en welwillendheid. Te meer as mens in aanmerking neem dat God ons ondankbaarheid en geneigdheid om na die verkeerde kant te dwaal al te goed ken. Hy weet immers van elke gedagte voordat ons daarvan bewus word.
Op Kersdag, so het ons grootgeword, is die tradisie dat kinders en kleinkinders na die oudste direkte familielid gaan, en dat elkeen 'n bydrae maak tot die Kers-ete, wat dan gewoonlik 'n feesmaal van formaat (epidermiese proporsies, soos Oom Oubaas sou sê) was. Net die beste is voorberei en voorgesit. Die tafel kreun onder al die geregte, van warm Europese resepte tot lekker koue kosse wat meer by ons klimaat pas. Kersdag is dan ook die dag waarop kinders maar met nagereg vir ontbyt kan begin. Alles van die mooiste, die beste en die lekkerste! Almal kom op hierdie dag met al die ander oor die weg. Daar word gelag en geskerts dat die berge antwoord gee, want gisteraand se Kersboodskap en die geskenkies wat uitgedeel is, is nog vars in ons geheue.
Ek dink dis goed so. Dis goed dat ons die Liefde van God moet uitdra na ons huis (familie), ons bure (gemeenskap) en dan na die uithoeke van die aarde.
Ek dink egter daar is reeds mense met 'n beter gewoonte! Hulle wat 'n bietjie van die oorvloedigheid van hul eie Kersfees met diesulkes wat nie het nie, deel. Sou die Blye Boodskap nie verder gekom het as ons almal in plaas van 'n ete wat onvermydeklik na die Nuwejaarsvoorneme om gewig te verloor moet lei, liewer 'n lekker, feestelike maal (binne perke) geniet het en dan die oorvloed onder die armes versprei nie? Ons almal ken immers armes wat nader as 'n klipgooi ver van ons af woon en voortworstel.
Moet ons nie in hierdie tyd van wêreldwye resessie en wydverspreide swaarkry, in tye van ongekende natuurverskynsels, storms en droogtes, liewer 'n geskenk uit die hart - selfs tuisgemaak - gee, en die geld liewer aanwend om iemand in nood te help nie?
Kersversierings. Almal van ons het Kersversierings iewers in 'n kas of laai wat wag om gebruik te word. Vanjaar skryf die mode egter nuwe, nie-tradisionele versierings voor: swart en pienk met silwer. Gaan ons die kinders besig hou met die maak van nuwe Kersversierings, of gaan ons winkel toe om nuwes te koop? Gaan ons self saam met ons kinders sit en ontwerp, beplan en saamwerk aan geskenkies en versierings terwyl ons hierdie onkoopbare samesyn geniet, of gee ons vir die kinders geld om te gaan fliek of iets terwyl ons "ongesteurd" wil inkopies doen?
Sien verbygangers ons liefde vir ons medemens en ons dankbaarheid teenoor ons Saligmaker in ons feesvieringe, of sien hulle ons rykdom, goeie smaak en oorvloed?
Hoe kyk die armes na ons? Sien hulle mense wat omgee, wat 'n effense afskynsel van Jesus in hul lewens het, of sien hulle iemand wat alles gee vir meer en blinker besittings en groter bankrekeninge? Is ons geloof sigbaar in ons handelinge, of moet ons vir almal vertel dat ons Christene is? Ek stem met Jakobus saam dat geloof sonder dade nie veel beteken nie.
Hoe sien ons die Kerk van God? Is dit oop vir almal, en probeer ons om ons medemens te laat deel in die vreugde en vryheid van Kindskap van God, of probeer ons om die kerk so eksklusief moontlik te hou waar net die beste en die "heiligste" onder ons welkom is? Besluit ons dalk te maklik dat so-en-so nie in die hemel kan kom nie, omdat hulle dit en dat anders doen as ons? Wat doen ons aan die saak? Getuig ons van Sy Onvoorwaardelike Liefde en Genade vir ons, die sondaars, of veroordeel ons die "ander" - die ouens wat dinge anders doen as ons, wat nie met ons tradisies en gewoontes saamstem en daarby inval nie? Verbied os sekere mense om na ons kerk te kom? Stoot ons kliekerigheid soekendes af, sodat hulle nooit tuis voel in die huis van ons Vader nie?
Van watter god getuig ons lewens: die god van die eie-ek, of die Almagtige God van hemel en aarde, die God wat Liefde is, wat vrylik handel met sy Genade, wat dit wat eers skarlakenrooi was, witter as sneeu kan was.
Kan ons saam met die tollenaar en die prostituut pleit om vergifnis, of word ons daarvan weerhou deur ons ego's en aardse status?
Kom ons vier hierdie jaar Kersfees soos kindertjies aan die voete van Jesus. Kom ons sing met dankbaarheid van sy onverklaarbare liefde en genade, kom ons bid vir vergifnis van ons sondes, en kom ons bely en deel hierdie wonderlike geskenk met ons medemens. Kom ons maak dit vanjaar 'n Christusfees.
Kersfees, of dan die wêreldse weergawe daarvan, is oral om ons. In die winkels, op advertensieborde, oor die radio en televisie. 'n Mens kan skaars jou oë oopmaak of jy word daaraan herinner dat daar nog net x dae oor is voor Kersfees, en dat die beste winskopies besig is om te vlieg. Die boodskap is: "Maak gou, Sussie, of jy's te laat om jou kersinkopies te doen!" Intussen het die pryse hier aan die kus reeds gestyg in afwagting op die vakansiegangers se bultende beursies.
Ek weet hierdie debat is so oud soos die jaartal, maar is dit regtig waaroor dit vir ons mense gaan tydens Kersfees? Ek glo met my hele hart dat dit nie die hele prentjie is nie. Ons gee immers geskenkies uit waardering vir die Groot Geskenk wat ons uit God se Liefderyke Hand ontvang het op die eerste Kersdag. Dat Hy homself verneder het deur as 'n swakke babatjie na die aarde te kom, om in 'n stal tussen diere gebore te word in 'n tyd toe Herodus die klein seuntjies laat doodmaak het.
So 'n gebaar gebeur nie sommer net nie. Dit verg oneindige liefde en welwillendheid. Te meer as mens in aanmerking neem dat God ons ondankbaarheid en geneigdheid om na die verkeerde kant te dwaal al te goed ken. Hy weet immers van elke gedagte voordat ons daarvan bewus word.
Op Kersdag, so het ons grootgeword, is die tradisie dat kinders en kleinkinders na die oudste direkte familielid gaan, en dat elkeen 'n bydrae maak tot die Kers-ete, wat dan gewoonlik 'n feesmaal van formaat (epidermiese proporsies, soos Oom Oubaas sou sê) was. Net die beste is voorberei en voorgesit. Die tafel kreun onder al die geregte, van warm Europese resepte tot lekker koue kosse wat meer by ons klimaat pas. Kersdag is dan ook die dag waarop kinders maar met nagereg vir ontbyt kan begin. Alles van die mooiste, die beste en die lekkerste! Almal kom op hierdie dag met al die ander oor die weg. Daar word gelag en geskerts dat die berge antwoord gee, want gisteraand se Kersboodskap en die geskenkies wat uitgedeel is, is nog vars in ons geheue.
Ek dink dis goed so. Dis goed dat ons die Liefde van God moet uitdra na ons huis (familie), ons bure (gemeenskap) en dan na die uithoeke van die aarde.
Ek dink egter daar is reeds mense met 'n beter gewoonte! Hulle wat 'n bietjie van die oorvloedigheid van hul eie Kersfees met diesulkes wat nie het nie, deel. Sou die Blye Boodskap nie verder gekom het as ons almal in plaas van 'n ete wat onvermydeklik na die Nuwejaarsvoorneme om gewig te verloor moet lei, liewer 'n lekker, feestelike maal (binne perke) geniet het en dan die oorvloed onder die armes versprei nie? Ons almal ken immers armes wat nader as 'n klipgooi ver van ons af woon en voortworstel.
Moet ons nie in hierdie tyd van wêreldwye resessie en wydverspreide swaarkry, in tye van ongekende natuurverskynsels, storms en droogtes, liewer 'n geskenk uit die hart - selfs tuisgemaak - gee, en die geld liewer aanwend om iemand in nood te help nie?
Kersversierings. Almal van ons het Kersversierings iewers in 'n kas of laai wat wag om gebruik te word. Vanjaar skryf die mode egter nuwe, nie-tradisionele versierings voor: swart en pienk met silwer. Gaan ons die kinders besig hou met die maak van nuwe Kersversierings, of gaan ons winkel toe om nuwes te koop? Gaan ons self saam met ons kinders sit en ontwerp, beplan en saamwerk aan geskenkies en versierings terwyl ons hierdie onkoopbare samesyn geniet, of gee ons vir die kinders geld om te gaan fliek of iets terwyl ons "ongesteurd" wil inkopies doen?
Sien verbygangers ons liefde vir ons medemens en ons dankbaarheid teenoor ons Saligmaker in ons feesvieringe, of sien hulle ons rykdom, goeie smaak en oorvloed?
Hoe kyk die armes na ons? Sien hulle mense wat omgee, wat 'n effense afskynsel van Jesus in hul lewens het, of sien hulle iemand wat alles gee vir meer en blinker besittings en groter bankrekeninge? Is ons geloof sigbaar in ons handelinge, of moet ons vir almal vertel dat ons Christene is? Ek stem met Jakobus saam dat geloof sonder dade nie veel beteken nie.
Hoe sien ons die Kerk van God? Is dit oop vir almal, en probeer ons om ons medemens te laat deel in die vreugde en vryheid van Kindskap van God, of probeer ons om die kerk so eksklusief moontlik te hou waar net die beste en die "heiligste" onder ons welkom is? Besluit ons dalk te maklik dat so-en-so nie in die hemel kan kom nie, omdat hulle dit en dat anders doen as ons? Wat doen ons aan die saak? Getuig ons van Sy Onvoorwaardelike Liefde en Genade vir ons, die sondaars, of veroordeel ons die "ander" - die ouens wat dinge anders doen as ons, wat nie met ons tradisies en gewoontes saamstem en daarby inval nie? Verbied os sekere mense om na ons kerk te kom? Stoot ons kliekerigheid soekendes af, sodat hulle nooit tuis voel in die huis van ons Vader nie?
Van watter god getuig ons lewens: die god van die eie-ek, of die Almagtige God van hemel en aarde, die God wat Liefde is, wat vrylik handel met sy Genade, wat dit wat eers skarlakenrooi was, witter as sneeu kan was.
Kan ons saam met die tollenaar en die prostituut pleit om vergifnis, of word ons daarvan weerhou deur ons ego's en aardse status?
Kom ons vier hierdie jaar Kersfees soos kindertjies aan die voete van Jesus. Kom ons sing met dankbaarheid van sy onverklaarbare liefde en genade, kom ons bid vir vergifnis van ons sondes, en kom ons bely en deel hierdie wonderlike geskenk met ons medemens. Kom ons maak dit vanjaar 'n Christusfees.
Tuesday, October 27, 2009
Die "redo KVO"
Ek het 'n tydjie gelede begin valerig voel. Energievlakke bietjie laer, entoesiasme bietjie minder, behoefte aan rus 'n bietjie meer, en so aan. Op 'n dag besluit ek toe om myself te bederf met een van Mossie se lekker facials. Te lekker. Miskien sal dit my weer laat opflikker...
Dit is toe ook 'n lekker bederf, soos net Mossie kan. Terwyl ek nog so lekker op die masseertafel lê, (Mossie se facial sluit 'n lekker nek- en skouermassering in) kry ek toe 'n pyn op die bors - kompleet 'n angina-aanval. Ek kan dit nie glo nie, ek het dan 9 jaar gelede 'n 4-vat omleiding gehad. Alles moet mos nou reg wees?
Mossie en haar ma wil my met mag en mening huis toe neem, maar nee, wat, ek's O.K., en sal self huis toe ry. By Manlief se kantoor voel ek rêrig goor, en bel hom om my asseblief huis toe te neem. Hy skrik hom byna morsdood. Die huis is net meer as 'n kilometer van die kantoor af. Maak nie sin nie.
Tuis besluit hy toe sommer dis nou tyd om die kardioloog weer te sien. Kardioloog stem in om my sommer in die hospitaal te sien. Dan moet ek ook sommer 'n angiogram laat doen, sodat ons kan vasstel wat presies verkeerd is. OK, probleem is net, dit was 12 Augustus 2009, en Willie sou op 13 Augustus op George Lughawe arriveer vir sy kuiertjie uit Taiwan. 10 dae... Watter ma wil dan in die hospitaal lê? Beslis nie hierdie een nie!
Ek is wel in die hospitaal opgeneem, in die hoë sorg eenheid vir waarneming. Teen my sin, maar nie teen my beterwete nie. Nadat hulle op George geland het, kom loer Willie by my in. Beslis nie die verwelkoming wat hy verwag het nie! Hy't 'n vriend uit Taiwan saamgebring. Peter verstaan glad nie wat nou aangaan nie. Hy verstaan darem bietjie Engels, maar weet g'n snars van ons gebruike, gewoontes of eienaardighede nie. Arme mens!
Ek besluit om huis toe te gaan - sonder angiogram. Die ma in my is baie sterker as die pasiënt in my. Ek verduidelik mooi aan die kardioloog waarom ek so angstig is om huis toe te gaan, en hy gee toestemming nadat ek belowe het om na die kuier weer in te kom sodat ons die sakie kan afhandel. Jippie!!
Die angiogram is toe die voorloper vir 'n tweede vatomleidings-operasie, 'n "Redo-KVO". Die vorige omleidings van 9 jaar gelede (amper op die dag) is nie meer oop nie. Die bloed moet omtrent leopard-crawl om die hart met suurstof en wat nog te bedien. Die situasie vra duidelik vir 'n verdere KVO. Dokter verduidelik dat die risiko's nou heelwat meer is as wat dit 9 jaar gelede was: Ek het 'n derde rugoperasie gehad, my nek by C2 gebreek in 'n motorongeluk, 'n dubbele mastektomie en rekonstruksie-operasies gehad, is nog op anti esterogeenbehandeling vir borskanker, en het ook helaas, 9 jaar ouer geword. Overgezet synde: die herstelperiode mag dalk langer en moeiliker wees as laaskeer.
Vandag is dit 6 weke later. Alles het wonderlik goed afgeloop. Ek het 3 dae langer in die hospitaal gebly, maar ek hou by met die stappery, en geniet dit oor 'n honderd. Aanvanklik het die rugpyne my gefolter. Snags kon ek nie lekker slaap nie, want die geraamte het gestry teen die rugslapery (borsbene moet vasgroei, en sy-slaap is uit!), en natuurlik teen die gestap. Lank voordat ek naby asem uit kon kom, het die gebeentes gekners en gekraak vir 'n plek in die eerste span. Hinkepink, sonder my getroue kierie (mag nie op die arms druk nie, en die kierie maak die versoeking baie groot) het dit maar broekskeur gegaan.
Gelukkig het 'n baie bekwame rumatoloog in ons area kom woon, en hy is op die hoogte van die heel nuutste navorsing oor pyn, chroniese pyn en pynverligting en -bestuur. Ek het van hom te hore gekom, en 'n afspraak gemaak. 'n Deeglike konsultasie en vier inspuitings later werk my hande weer loslitlekker, en stap ek soos enige ander mens. Die pyn is nie heeltemal weg nie, maar ek kan dit uitstaan. Oor 'n week gaan ek vir die opvolgkonsultasie: skielik het ek bewus geword van ander pynplekkies en kwinte en kwale wat voorheen in die skadu van die erge pyn was. Nou raak ek gulsig. Dalkies kan hierdie ongemaklikheidjies ook koers kry.......
Pa waarsku dat ek nie die pyn moet ignoreer nie. Pyn is waarskuwings wat sê daar's iewers fout, en dis nou tyd om versigtig te leef en te dink oor elke beweging. Dis alles waar, maar ek het mos nou al die waarskuwings gekry, ter harte geneem, daarvolgens geleef (nou nie dat mens dit kwaliteit-lewe kan noem nie) en nou wil ek met groter gemak en genot deur die lewe gaan. Ek sal hopelik nie onverantwoordelik met die nuutgevonde beweeglikheid omgaan nie. Ek weet ek is nie 'n gimnas, 'n ballerina of 'n langafstand atleet nie, maar Boetie, nou's dit lekker om drie kilometer per dag te kan stap, en te kan weet dat hierdie plesier glad nie eens 'n beweging op die sondeskaal veroorsaak nie. Bonus op bonus.
Ai, is ons nie gelukkig om 'n Vader te hê wat ons in hierdie wêreld geplaas het tussen mense wat Hy met allerhande gawes geseën het nie. Dokters, professore en verpleegsters, beraders en terapeute en wonderlike vriende wat die lewe met ons deel, die donker plekkies verhelder en glimlaggies of skaterlagte na ons gesigte bring.
Dis lekker om te lewe, o ja dit is! Ek het nie geweet my hart pla weer nie, maar nou kan ek duidelik 'n verskil voel. Ek is weer lus vir die lewe, en sien kans vir elke dag se uitdagings. Dis wonderlik - ouer of te not, ek juig oor die lewe!
Dit is toe ook 'n lekker bederf, soos net Mossie kan. Terwyl ek nog so lekker op die masseertafel lê, (Mossie se facial sluit 'n lekker nek- en skouermassering in) kry ek toe 'n pyn op die bors - kompleet 'n angina-aanval. Ek kan dit nie glo nie, ek het dan 9 jaar gelede 'n 4-vat omleiding gehad. Alles moet mos nou reg wees?
Mossie en haar ma wil my met mag en mening huis toe neem, maar nee, wat, ek's O.K., en sal self huis toe ry. By Manlief se kantoor voel ek rêrig goor, en bel hom om my asseblief huis toe te neem. Hy skrik hom byna morsdood. Die huis is net meer as 'n kilometer van die kantoor af. Maak nie sin nie.
Tuis besluit hy toe sommer dis nou tyd om die kardioloog weer te sien. Kardioloog stem in om my sommer in die hospitaal te sien. Dan moet ek ook sommer 'n angiogram laat doen, sodat ons kan vasstel wat presies verkeerd is. OK, probleem is net, dit was 12 Augustus 2009, en Willie sou op 13 Augustus op George Lughawe arriveer vir sy kuiertjie uit Taiwan. 10 dae... Watter ma wil dan in die hospitaal lê? Beslis nie hierdie een nie!
Ek is wel in die hospitaal opgeneem, in die hoë sorg eenheid vir waarneming. Teen my sin, maar nie teen my beterwete nie. Nadat hulle op George geland het, kom loer Willie by my in. Beslis nie die verwelkoming wat hy verwag het nie! Hy't 'n vriend uit Taiwan saamgebring. Peter verstaan glad nie wat nou aangaan nie. Hy verstaan darem bietjie Engels, maar weet g'n snars van ons gebruike, gewoontes of eienaardighede nie. Arme mens!
Ek besluit om huis toe te gaan - sonder angiogram. Die ma in my is baie sterker as die pasiënt in my. Ek verduidelik mooi aan die kardioloog waarom ek so angstig is om huis toe te gaan, en hy gee toestemming nadat ek belowe het om na die kuier weer in te kom sodat ons die sakie kan afhandel. Jippie!!
Die angiogram is toe die voorloper vir 'n tweede vatomleidings-operasie, 'n "Redo-KVO". Die vorige omleidings van 9 jaar gelede (amper op die dag) is nie meer oop nie. Die bloed moet omtrent leopard-crawl om die hart met suurstof en wat nog te bedien. Die situasie vra duidelik vir 'n verdere KVO. Dokter verduidelik dat die risiko's nou heelwat meer is as wat dit 9 jaar gelede was: Ek het 'n derde rugoperasie gehad, my nek by C2 gebreek in 'n motorongeluk, 'n dubbele mastektomie en rekonstruksie-operasies gehad, is nog op anti esterogeenbehandeling vir borskanker, en het ook helaas, 9 jaar ouer geword. Overgezet synde: die herstelperiode mag dalk langer en moeiliker wees as laaskeer.
Vandag is dit 6 weke later. Alles het wonderlik goed afgeloop. Ek het 3 dae langer in die hospitaal gebly, maar ek hou by met die stappery, en geniet dit oor 'n honderd. Aanvanklik het die rugpyne my gefolter. Snags kon ek nie lekker slaap nie, want die geraamte het gestry teen die rugslapery (borsbene moet vasgroei, en sy-slaap is uit!), en natuurlik teen die gestap. Lank voordat ek naby asem uit kon kom, het die gebeentes gekners en gekraak vir 'n plek in die eerste span. Hinkepink, sonder my getroue kierie (mag nie op die arms druk nie, en die kierie maak die versoeking baie groot) het dit maar broekskeur gegaan.
Gelukkig het 'n baie bekwame rumatoloog in ons area kom woon, en hy is op die hoogte van die heel nuutste navorsing oor pyn, chroniese pyn en pynverligting en -bestuur. Ek het van hom te hore gekom, en 'n afspraak gemaak. 'n Deeglike konsultasie en vier inspuitings later werk my hande weer loslitlekker, en stap ek soos enige ander mens. Die pyn is nie heeltemal weg nie, maar ek kan dit uitstaan. Oor 'n week gaan ek vir die opvolgkonsultasie: skielik het ek bewus geword van ander pynplekkies en kwinte en kwale wat voorheen in die skadu van die erge pyn was. Nou raak ek gulsig. Dalkies kan hierdie ongemaklikheidjies ook koers kry.......
Pa waarsku dat ek nie die pyn moet ignoreer nie. Pyn is waarskuwings wat sê daar's iewers fout, en dis nou tyd om versigtig te leef en te dink oor elke beweging. Dis alles waar, maar ek het mos nou al die waarskuwings gekry, ter harte geneem, daarvolgens geleef (nou nie dat mens dit kwaliteit-lewe kan noem nie) en nou wil ek met groter gemak en genot deur die lewe gaan. Ek sal hopelik nie onverantwoordelik met die nuutgevonde beweeglikheid omgaan nie. Ek weet ek is nie 'n gimnas, 'n ballerina of 'n langafstand atleet nie, maar Boetie, nou's dit lekker om drie kilometer per dag te kan stap, en te kan weet dat hierdie plesier glad nie eens 'n beweging op die sondeskaal veroorsaak nie. Bonus op bonus.
Ai, is ons nie gelukkig om 'n Vader te hê wat ons in hierdie wêreld geplaas het tussen mense wat Hy met allerhande gawes geseën het nie. Dokters, professore en verpleegsters, beraders en terapeute en wonderlike vriende wat die lewe met ons deel, die donker plekkies verhelder en glimlaggies of skaterlagte na ons gesigte bring.
Dis lekker om te lewe, o ja dit is! Ek het nie geweet my hart pla weer nie, maar nou kan ek duidelik 'n verskil voel. Ek is weer lus vir die lewe, en sien kans vir elke dag se uitdagings. Dis wonderlik - ouer of te not, ek juig oor die lewe!
Wednesday, September 2, 2009
Mousse-koek
Die Verjaarsdag “mousse-koek”
Tydsberekening: Nogal ‘n term wat baie belangrik is in ons Westerse samelewing. Ons leef mos hoofsaaklik gehoorsaam aan ons horlosies. Hoe anders kon dit nie wees nie….
Ten tyde van ons verblyf in Namibië, was daar ‘n belangrike vergadering om die verskaffing van broodnodige behuising in die Caprivi te fasiliteer. Die prinse (tradisionele leiers / stamhoofde) is lank vooraf kennis gegee, en uitgenooi na die vergadering, met breedvoerige verduideliking waarom hul bydraes by hierdie vergadering vir hul mense sooo belangrik was.
Op die betrokke oggend trek die afvaardiging uit Windhoek douvoordag weg met ‘n klein vliegtuigie. In die volksmond is hierdie vliegtuigies herdoop na “kotskoetse” omdat hulle so maklik deur wind en lugstrome rondgeskommel word met voorspelbare uitwerking op die passasiers.
10 uur het gekom en gegaan, met slegs die Windhoekers by die afgespreekte terrein. Hier van 12 uur se kant af het die prinse en hul gevolge drupsgewys begin arriver. Teen 3 uur die middag was nagenoeg almal daar.
So tussen die opening van die vergadering deur kon een Windhoeker dit nie meer hou nie, en hy sê toe iets soos: “You people don’t have time.” Die probleem was dat die vliegtuigie nie te laat weer kon opstyg nie, want Eros Lughawe lê binne in ‘n woongebied, omring deur berge, en landings na donker is baie gevaarlik, en word daarom nie toegelaat nie.
Een van die oudstes reageer toe met iets soos:”No, my Friend, you don’t understand. We have time – you people don’t have time, you have watches.” Hoe waar is dit nie…
So was my tydsberekening met Willie se kuier uit Taiwan ook maar swak. Twee dae voordat hy en ‘n Sjinese vriend sou arriver, word ek in die hospitaal opgeneem met onstabiele angina. Die laaste plek waar ek wou wees – en dit nogal in die hoë sorgeenheid waar besoekers beperk word.
Ek’s toe darem net een dag na sy aankoms voorwaardelik ontslaan, en was tuis vir ons verjaardae.
Toe wil ek ‘n koek bak vir my eie verjaardag. Willem se verjaarsdag het ons met Willie se plaaslike vriende by die Kuierbos gevier.
Die aand voor my verjaarsdag bak ek toe die deftige sjokoladekoek. Ek het mos van daai fênsie flip-floppanne met patroontjies. My koek sou soos ‘n roos lyk, en die versiersuiker wat ek daaroor sou strooi, sou al te pragtig lyk.
Die koek kom toe pragtig, en die toetspen kom skoon uit en als. Ek is egter te moeg om te wag totdat die koek afgekoel het, en laat staan dit toe om die volgende oggend (my verjaarsdag) uitgegooi en “versier” te word.
So gemaak, en koek se kind lyk baie aptytlik. Dit word kantoor toe geneem, want ons werknemers en kollega voel soos familie, en ons vriende loer ook gedurig daar in. Willie help hoeka om kaartjies te ontwerp, en Peter (die Sjinees) hou alles fyn dop.
Sekretaresse maak tee, en die koek word gesny. Wat ‘n verleentheid. Die koek is nie heeltemal gaar nie. Plek-plek is die deeg nog sommer slap – soos gesmelte sjokolade.
Vriend Johann wil weet of dit ‘n flop is, (watter verwagtinge koester diè wat my ken tog nie?) en of dit so moes wees. Catrien, my lojale vriendin help hom reg. “Nee, man Johann, dis ‘n sjokolade-mousse koek.”
Johann weet egter van eetgoed, soos meeste manne, en kap terug met: “O, hy mousse so wees.
Rou of gaar, skaars soos my gebak is, is daai hele sjokolade mousse-nie koek opgeëet, en wou die haarkapster van langsaan sommer die resep ook nog hê.
Volgende keer sal ek betyds begin bak en seker maak my gebak is, wel, geBAK.
Die stomme sjinese vriend dink seker ons eet alles maar so halfgebak…
Tydsberekening: Nogal ‘n term wat baie belangrik is in ons Westerse samelewing. Ons leef mos hoofsaaklik gehoorsaam aan ons horlosies. Hoe anders kon dit nie wees nie….
Ten tyde van ons verblyf in Namibië, was daar ‘n belangrike vergadering om die verskaffing van broodnodige behuising in die Caprivi te fasiliteer. Die prinse (tradisionele leiers / stamhoofde) is lank vooraf kennis gegee, en uitgenooi na die vergadering, met breedvoerige verduideliking waarom hul bydraes by hierdie vergadering vir hul mense sooo belangrik was.
Op die betrokke oggend trek die afvaardiging uit Windhoek douvoordag weg met ‘n klein vliegtuigie. In die volksmond is hierdie vliegtuigies herdoop na “kotskoetse” omdat hulle so maklik deur wind en lugstrome rondgeskommel word met voorspelbare uitwerking op die passasiers.
10 uur het gekom en gegaan, met slegs die Windhoekers by die afgespreekte terrein. Hier van 12 uur se kant af het die prinse en hul gevolge drupsgewys begin arriver. Teen 3 uur die middag was nagenoeg almal daar.
So tussen die opening van die vergadering deur kon een Windhoeker dit nie meer hou nie, en hy sê toe iets soos: “You people don’t have time.” Die probleem was dat die vliegtuigie nie te laat weer kon opstyg nie, want Eros Lughawe lê binne in ‘n woongebied, omring deur berge, en landings na donker is baie gevaarlik, en word daarom nie toegelaat nie.
Een van die oudstes reageer toe met iets soos:”No, my Friend, you don’t understand. We have time – you people don’t have time, you have watches.” Hoe waar is dit nie…
So was my tydsberekening met Willie se kuier uit Taiwan ook maar swak. Twee dae voordat hy en ‘n Sjinese vriend sou arriver, word ek in die hospitaal opgeneem met onstabiele angina. Die laaste plek waar ek wou wees – en dit nogal in die hoë sorgeenheid waar besoekers beperk word.
Ek’s toe darem net een dag na sy aankoms voorwaardelik ontslaan, en was tuis vir ons verjaardae.
Toe wil ek ‘n koek bak vir my eie verjaardag. Willem se verjaarsdag het ons met Willie se plaaslike vriende by die Kuierbos gevier.
Die aand voor my verjaarsdag bak ek toe die deftige sjokoladekoek. Ek het mos van daai fênsie flip-floppanne met patroontjies. My koek sou soos ‘n roos lyk, en die versiersuiker wat ek daaroor sou strooi, sou al te pragtig lyk.
Die koek kom toe pragtig, en die toetspen kom skoon uit en als. Ek is egter te moeg om te wag totdat die koek afgekoel het, en laat staan dit toe om die volgende oggend (my verjaarsdag) uitgegooi en “versier” te word.
So gemaak, en koek se kind lyk baie aptytlik. Dit word kantoor toe geneem, want ons werknemers en kollega voel soos familie, en ons vriende loer ook gedurig daar in. Willie help hoeka om kaartjies te ontwerp, en Peter (die Sjinees) hou alles fyn dop.
Sekretaresse maak tee, en die koek word gesny. Wat ‘n verleentheid. Die koek is nie heeltemal gaar nie. Plek-plek is die deeg nog sommer slap – soos gesmelte sjokolade.
Vriend Johann wil weet of dit ‘n flop is, (watter verwagtinge koester diè wat my ken tog nie?) en of dit so moes wees. Catrien, my lojale vriendin help hom reg. “Nee, man Johann, dis ‘n sjokolade-mousse koek.”
Johann weet egter van eetgoed, soos meeste manne, en kap terug met: “O, hy mousse so wees.
Rou of gaar, skaars soos my gebak is, is daai hele sjokolade mousse-nie koek opgeëet, en wou die haarkapster van langsaan sommer die resep ook nog hê.
Volgende keer sal ek betyds begin bak en seker maak my gebak is, wel, geBAK.
Die stomme sjinese vriend dink seker ons eet alles maar so halfgebak…
Wednesday, August 5, 2009
Familiefoto's
Terwyl ek nou-die-dag soek na grafika vir 'n kaartjie, kom ek toe af op hierdie klompie ou foto's wat Swaer Theo skandeer en met ons gedeel het. Die foto's het my skoon nostalgies gemaak, en laat verlang na mense wat ek nie geken het nie, maar wel baie van gehoor het.
Destyds was daar nog tyd om gemoedelik te verkeer, en het die alledaagse dinge nog groot betekenis gehad. Die lewe was nie so erg gejaagd as vandag nie. Daar was nog tyd vir 'n kombersie oopgooi en piekniek hou, vir kitaar speel en poseer vir foto's op daai ou bokskameratjies wat vir ewig gevat het om te fokus, en dan was die glimlag al in sement gegiet, maar foto's is geneem.
Met Skoonma & -pa se troue, moes die blomme met die trein gestuur word - dit was in 1944. Die blomme het nie betyds opgedaag nie, en die dag se foto's is sonder die madonna-lelies geneem. 'n Paar weke later is die amptelike foto's - met blomme en al - geneem. Op die foto hier bo is net die geraamte van die bruidsruiker in haar hande. Dit het egter nie saak gemaak nie, want die twee is vandag nog steeds getroud! Wil gedoen word!!!
Op die foto regs bo sit Skoonma en haar oudste suster, Tannie Kitty. Twee mooie mense was hulle gewis. Language-meisies van Kennedy's Vale. Jane is eers heelwat later gebore, en ek dink nie sy is op een van die foto's nie. Ouma Baby, wat 97 jaar oud geword het, is wel saam met die huwelikspaartjie op die foto net onder die troufoto. Sy staan links langs Skoonpa Willem.
Lekker tye, en nog beter herinneringe.
Tuesday, July 28, 2009
Hoendertjies
Kyk hoe werk die lewe! Ek kan my geluk en my ore byna nie glo nie. Kort nadat die otter my van my kapokhoendertjies ontneem het, en homself seker pokkelpens gevreet het, kom vriendin Elsabè vra of ons nog hoendertjies soek. Sy het drie kapokkies (nog te jonk om die geslag maklik te bepaal, wat 'n nuwe huis soek. Haar bure kla, en hul honde eet ook graag hoendervleis.
Hier begin ek alweer. Pa se raad is om die slaaphok vir die hoenders op te hang (hoenders kan vlieg en ottergediertes nie). Ek's so dankbaar, en SO-O-O-O opgewonde.
Viva la Boerdery (in die kleinste kleine)!!!!!!
Hier begin ek alweer. Pa se raad is om die slaaphok vir die hoenders op te hang (hoenders kan vlieg en ottergediertes nie). Ek's so dankbaar, en SO-O-O-O opgewonde.
Viva la Boerdery (in die kleinste kleine)!!!!!!
Wednesday, July 22, 2009
Die Lekker-Swaar van die lewe
My oorlede Ouma Ella,die wysste tannie wat ek geken het, het van tiener-blues gesê: "Meidjie, jy dink nou nie so nie, maar dis die lekker-seer van die lewe." Lang jare later het ek eers verstaan wat sy bedoel het.
Wanneer 'n mens die luuksheid het om oor kleinserige sake te kla, soos met die witbrood onder die arm, en steeds sonder moeite aan die lewe kan bly, dan kwalifiseer dit vir Lekker-Seer.
As die bron van jou irritasie 'n ekstra in jou lewe is, en dus nie allernoodsaaklik vir jou voortbestaan nie, dan is dit mos jou eie keuse om dit in jou lewe te hê, dus Lekker-Seer. Die rede waarom die irritasie steeds sit, moet wees dat daar wel voordele of genot ook aan die irritasie verbonde is, of hoe?
Soos my hoenderboerdery. Die mooiste ou goedjies, en 'n heerlike stokperdjie, MAAR daar's 'n wolf in die bos. Of liewer, 'n honger vlei-otter. Die dierasie het nou die laaste twee hoendertjies ook gevang en opgevreet. Ek wens ek kon dit verander, maar otters is ook al skaars, en hulle moet seker ook eet. My hoenders was nou lekker kitskos - maklik om te vang. Maar wag maar, ou Ottertjie, ek gaan weer kapokkies kry, en dan sal die slaaphok otter-proef wees. Jy sal dan voor die geslote hek moet staan en kwyl, of iets anders gaan vang. Die verlies van my hoendertjies is hartseer, maar ek kan nog ongedeerd met my lewe voortgaan - die uitdaging is net om die otter volgende keer te uitoorlê.
Lekker-Seer is wanneer jy nie seker is of die man waarin jy belangstel, ook so oor jou voel nie. Seer-seer is wanneer jou man na jare van getroude lewe nie meer belangstel in huis of gesin nie, en vir 'n egskeiding vra.
So is dit met menige mens en sy werksomstandighede ook die geval. Lang ure, morrige medewerkers, stowwerige kantore, noem maar op. Die klippie in die skoen wat naderhand voel soos die Rots van Gibraltar - vas en onvermydelik. Dikwels is daar net 'n vars manier van kyk nodig om die oplossing nader te bring.
Hoe gemaak met klere wat elke seisoen krimp? Maak nie saak hoe groot die nommer nie, die klere sit knap. Dis ook 'n Lekker-Seer, want jy kan nog nuwe klere koop, jy kan nog sien hoe dit lyk, jy gaan nog êrens heen waar jy wil goed lyk, jy eet nog - alles deel van die lekker. Seer-Seer is wanneer die klere weens siekte, ondervoeding, armoede soos sakke om jou hang, want dis vir iemand anders se lyf gemaak. Seer-seer is wanner die kindertjies se oë so groot soos pierings is, hul wangbene hol en hul magies boep van geen kos, of soms blare en gras eet.
Lekker-Seer is die vaal gevoel die oggend na die lekker onthaal van die vorige aand. Seer-Seer is die gesin wat elke aand in vrees en bewing sit omdat Pa of Ma weer by die kroeg langs huis toe kom, en "in 'n bui" sal wees. Dis seer as die broodgeld, of die dokter se geld ook in die kroeg agtergebly het.
Lekker-Seer is wanneer 'n ma haar tiener moet aanspreek oor haarstyl, kleredrag, tafelmaniere, telefoonetiket. Seer-Seer is wanneer die tiener voor jou sit, maar so onbereikbaar ver is soos die anderkant van die wêreld, want die dwelms beheer hom/haar nou.
Lekker-Seer is om te moet raas as die tiener te laat huis toe kom, of nie laat weet het dat die partytjie langer aangehou het nie. Seer-seer is as jy nie weet waar jou kind is, of hoe om hom/haar in die hande te kry nie.
Lekker-Seer is wanneer jy meer tyd aan jou begroting moet afstaan om al die gaatjies toe te stop. Seer-Seer is wanneer daar niks is om mee of voor te begroot nie.
Die verlies van my hoendertjies, is definitief deel van die Lekker-Seer. Uit en uit lekker gaan dit wees om weer van voor af te begin met nuwe hoendertjies in 'n otterdigte slaaphok.
Wanneer 'n mens die luuksheid het om oor kleinserige sake te kla, soos met die witbrood onder die arm, en steeds sonder moeite aan die lewe kan bly, dan kwalifiseer dit vir Lekker-Seer.
As die bron van jou irritasie 'n ekstra in jou lewe is, en dus nie allernoodsaaklik vir jou voortbestaan nie, dan is dit mos jou eie keuse om dit in jou lewe te hê, dus Lekker-Seer. Die rede waarom die irritasie steeds sit, moet wees dat daar wel voordele of genot ook aan die irritasie verbonde is, of hoe?
Soos my hoenderboerdery. Die mooiste ou goedjies, en 'n heerlike stokperdjie, MAAR daar's 'n wolf in die bos. Of liewer, 'n honger vlei-otter. Die dierasie het nou die laaste twee hoendertjies ook gevang en opgevreet. Ek wens ek kon dit verander, maar otters is ook al skaars, en hulle moet seker ook eet. My hoenders was nou lekker kitskos - maklik om te vang. Maar wag maar, ou Ottertjie, ek gaan weer kapokkies kry, en dan sal die slaaphok otter-proef wees. Jy sal dan voor die geslote hek moet staan en kwyl, of iets anders gaan vang. Die verlies van my hoendertjies is hartseer, maar ek kan nog ongedeerd met my lewe voortgaan - die uitdaging is net om die otter volgende keer te uitoorlê.
Lekker-Seer is wanneer jy nie seker is of die man waarin jy belangstel, ook so oor jou voel nie. Seer-seer is wanneer jou man na jare van getroude lewe nie meer belangstel in huis of gesin nie, en vir 'n egskeiding vra.
So is dit met menige mens en sy werksomstandighede ook die geval. Lang ure, morrige medewerkers, stowwerige kantore, noem maar op. Die klippie in die skoen wat naderhand voel soos die Rots van Gibraltar - vas en onvermydelik. Dikwels is daar net 'n vars manier van kyk nodig om die oplossing nader te bring.
Hoe gemaak met klere wat elke seisoen krimp? Maak nie saak hoe groot die nommer nie, die klere sit knap. Dis ook 'n Lekker-Seer, want jy kan nog nuwe klere koop, jy kan nog sien hoe dit lyk, jy gaan nog êrens heen waar jy wil goed lyk, jy eet nog - alles deel van die lekker. Seer-Seer is wanneer die klere weens siekte, ondervoeding, armoede soos sakke om jou hang, want dis vir iemand anders se lyf gemaak. Seer-seer is wanner die kindertjies se oë so groot soos pierings is, hul wangbene hol en hul magies boep van geen kos, of soms blare en gras eet.
Lekker-Seer is die vaal gevoel die oggend na die lekker onthaal van die vorige aand. Seer-Seer is die gesin wat elke aand in vrees en bewing sit omdat Pa of Ma weer by die kroeg langs huis toe kom, en "in 'n bui" sal wees. Dis seer as die broodgeld, of die dokter se geld ook in die kroeg agtergebly het.
Lekker-Seer is wanneer 'n ma haar tiener moet aanspreek oor haarstyl, kleredrag, tafelmaniere, telefoonetiket. Seer-Seer is wanneer die tiener voor jou sit, maar so onbereikbaar ver is soos die anderkant van die wêreld, want die dwelms beheer hom/haar nou.
Lekker-Seer is om te moet raas as die tiener te laat huis toe kom, of nie laat weet het dat die partytjie langer aangehou het nie. Seer-seer is as jy nie weet waar jou kind is, of hoe om hom/haar in die hande te kry nie.
Lekker-Seer is wanneer jy meer tyd aan jou begroting moet afstaan om al die gaatjies toe te stop. Seer-Seer is wanneer daar niks is om mee of voor te begroot nie.
Die verlies van my hoendertjies, is definitief deel van die Lekker-Seer. Uit en uit lekker gaan dit wees om weer van voor af te begin met nuwe hoendertjies in 'n otterdigte slaaphok.
Tuesday, July 21, 2009
VIR PA
Hierdie blog is gewy aan ouerwordende mense wat diep en ver dink....
My man (Willem)het hierdie brief aan sy broer geskryf en gevra dat dit vir sy pa van amper 93 gelees word na 'n diep gesprek tussen pa en seun tydens ons kuier in Limpopo (sien oudword is nie vir sissies nie).
VIR PA
Pa vra my nou die dag: “Wat gebeur as ons doodgaan?”
Ek sit met my mond vol tande en wonder wat om te sê. Probeer moed in praat vir die laaste skof, want pa is al verby twee en negentig. Kry dit egter nie bevredigend reg nie. Hy sukkel ook om my te hoor en my hart is seer.
By die huis soek ek na antwoorde, maar dit bly my ontwyk.
Vanoggend in die bybelstudie kry ek die antwoord in verskeie samestellings.
In Maleagi 3:16 – 4:3 staan:
“Toe het die mense wat eerbied vir die Here het, onder mekaar geredeneer, en die Here het dit gehoor en daarop ag geslaan.
………………………………..
Hulle sal vir My ‘n kosbare besitting wees die dag as Ek ingryp, sê die Here die Almagtige.
Ek sal goed wees vir hulle, soos iemand goed is vir sy seun wat vir hom werk.
………………………………..
Maar vir julle wat eerbied het vir My Naam, sal die son van redding skyn met genesing in sy strale. Julle sal vry word en bokspring soos vetgemaakte kalwers.
………………………………..”
Dit laat my dink aan die verhaal waar die dokter die baie siek oom in sy spreekkamer ondersoek en die oom sê vir hom hom.
Dokter, ek is bang om dood te gaan! Vertel my wat wag aan die anderkant.
Die dokter antwoord sag:
Ek weet nie oom.
Die oom antwoord:
Jy weet nie, en jy noem jouself ‘n christen!
Op daardie oomblik is daar ‘n gekrap aan die deur, Die dokter staan op en maak die deur oop. Sy hond spring teen hom op, baie bly om hom te sien. Hy draai om na die oom toe en sê vir hom:
Het oom my hond gesien? Hy was nog nooit in hierdie vertrek nie en het ook nie geweet wat hierbinne aangaan nie.
Hy het niks geweet behalwe dat ek hier is nie, maar toe die deur oopgaan het hy sonder vrees ingespring.
Oom vra my wat gebeur. Al wat ek weet is dat my Meester daar vir my wag, en dit is genoeg.
Verder lees ek in Efesiërs 2:8-10
“Julle is inderdaad uit genade gered, deur geloof. Hierdie redding kom nie uit julleself nie; dit is ‘n gawe van God. Dit kom nie deur julle eie verdienste nie, en daarom het niemand enige rede om op himself trots te wees nie. Nee, God het ons gemaak wat ons nou is: in Christus Jesus het Hy ons geskep om ons lewe te wy aan die goeie dade waarvoor Hy ons bestem het.”
Dankie pa dat pa vir my die pad gewys het!
Willem Knoetze
21 Julie 2009
My man (Willem)het hierdie brief aan sy broer geskryf en gevra dat dit vir sy pa van amper 93 gelees word na 'n diep gesprek tussen pa en seun tydens ons kuier in Limpopo (sien oudword is nie vir sissies nie).
VIR PA
Pa vra my nou die dag: “Wat gebeur as ons doodgaan?”
Ek sit met my mond vol tande en wonder wat om te sê. Probeer moed in praat vir die laaste skof, want pa is al verby twee en negentig. Kry dit egter nie bevredigend reg nie. Hy sukkel ook om my te hoor en my hart is seer.
By die huis soek ek na antwoorde, maar dit bly my ontwyk.
Vanoggend in die bybelstudie kry ek die antwoord in verskeie samestellings.
In Maleagi 3:16 – 4:3 staan:
“Toe het die mense wat eerbied vir die Here het, onder mekaar geredeneer, en die Here het dit gehoor en daarop ag geslaan.
………………………………..
Hulle sal vir My ‘n kosbare besitting wees die dag as Ek ingryp, sê die Here die Almagtige.
Ek sal goed wees vir hulle, soos iemand goed is vir sy seun wat vir hom werk.
………………………………..
Maar vir julle wat eerbied het vir My Naam, sal die son van redding skyn met genesing in sy strale. Julle sal vry word en bokspring soos vetgemaakte kalwers.
………………………………..”
Dit laat my dink aan die verhaal waar die dokter die baie siek oom in sy spreekkamer ondersoek en die oom sê vir hom hom.
Dokter, ek is bang om dood te gaan! Vertel my wat wag aan die anderkant.
Die dokter antwoord sag:
Ek weet nie oom.
Die oom antwoord:
Jy weet nie, en jy noem jouself ‘n christen!
Op daardie oomblik is daar ‘n gekrap aan die deur, Die dokter staan op en maak die deur oop. Sy hond spring teen hom op, baie bly om hom te sien. Hy draai om na die oom toe en sê vir hom:
Het oom my hond gesien? Hy was nog nooit in hierdie vertrek nie en het ook nie geweet wat hierbinne aangaan nie.
Hy het niks geweet behalwe dat ek hier is nie, maar toe die deur oopgaan het hy sonder vrees ingespring.
Oom vra my wat gebeur. Al wat ek weet is dat my Meester daar vir my wag, en dit is genoeg.
Verder lees ek in Efesiërs 2:8-10
“Julle is inderdaad uit genade gered, deur geloof. Hierdie redding kom nie uit julleself nie; dit is ‘n gawe van God. Dit kom nie deur julle eie verdienste nie, en daarom het niemand enige rede om op himself trots te wees nie. Nee, God het ons gemaak wat ons nou is: in Christus Jesus het Hy ons geskep om ons lewe te wy aan die goeie dade waarvoor Hy ons bestem het.”
Dankie pa dat pa vir my die pad gewys het!
Willem Knoetze
21 Julie 2009
Monday, July 13, 2009
Wednesday, July 8, 2009
Tuesday, July 7, 2009
Monday, July 6, 2009
SLAG IN DIE KAROO
Winter is tradisioneel slagtyd. Vleis moet dan bewerk en verwerk word sodat dit vir 'n redelike tyd bruikbaar sal wees.
Na etlike jare van stadslewe het ons weer verlede week op die ou manier vleis bewerk. Die hele familie, Oupa en Ouma, Ooms en Tantes, en die kinders wie kon, het kom saamkuier en saamwerk.
Die weer was reg - yskoud, met sneeu op die berge naby Graaff Reinet. Die karkasse het lekker koud geword. Langverlang se tyd het dit laas so gelyk - 2 beeste, 1 vark, 1 skaap, 19 springbokke aan die hake. Die slagkamer en inloopyskas moes ingewy word. Wat 'n lekkerte.
Die proses om die karkasse tot huisvrou-vriendelike snitte, maalvleis, wors, biltong en droë wors om te tower, het die hele week geneem.
Die jagters moes ook handjie bysit. Stefan (16) en Philip (12) het vir 11 springbokke gesorg. Philip moes ook sy inisiering deurgaan, en moes sy eerste springbok se "peertjies" rou eet. Hy kon dit nou wel nie binne hou nie, maar die gebaar is gemaak. Mooi so, Phil!
So tussen die werkery deur is daar lekker gekuier. Dis mos 'n ander soort van besig wees as die waaraan ons gewoond geraak het. Die gedagtes kan maar gaan, en spitsvondighede en onthou-staaltjies word heerlik uitgeruil sonder dat die werk skade ly. So was dit eers, en die nostalgie het nie agtergebly nie. Hoewel ons toerusting baie meer modern en gevorderd is, was die samesyn en die rustigheid waarmee gewerk is, tog vir ons almal 'n lafenis.
Dit is wel 'n groot proses om skaapderms skoon te spoel en gereed te kry vir die worsstoppers, maar selfs met seer rûe en gevriesde vingers is dit steeds waar: 'n Verandering is so goed soos 'n vakansie.
Die skaapafval het ook 'n groot uitdaging gebied. Die jonger kinders weet nie meer van die proses om daardie een kooksel gereed vir die pot te kry nie. Die kuns van afval skoonmaak is aan die uitsterf. Mens kan ook nie afval sommer by enige een eet nie. Nee, daar moet doodseker gemaak word dat die oorsprong van die afval darem bo verdenking is. Die graad van witheid van die afval voordat die kerrie bygevoeg is, is ook van die uiterste belang. Een hele dag het dit my en my ma besig gehou. Die pense moes skoon, die kop en pote moes onthaar word, en tussen die kloutjies moet al die kliere en wat nog weggesny word. Vir die krappery het ons Minora-lemmetjies by een van die skaapwagters oorgekoop - nog toe in die pakkie. Ek wonder of hy daarmee skeer, en of hy geweet het hy kan daarmee handel dryf.
Ek het nie 'n enkele vingernael oor nie, maar dit maak glad nie saak nie. Almal loop met kwesplekke waar die mes skerper was as wat ons gedink het, en die vel geraps het. Hegpleister is kwistig gebruik, want ons wil nie graag mensbloed in die vleis hê nie. Asyn en sout in so 'n snyplek laat mens ook lekker les opsê.
Saans is daar 'n drankie voor die kaggel geniet terwyl die lewe stadig maar seker weer terugvloei in die yskoue ledemate. Daardie behaaglikheid kan nie beskryf word nie. Ons 3 skoonsusters het beurtgemaak met die kos se voorbereiding. Ons het heerlik gesmul, en gekuier totdat dit tyd was om die kragopwekker af te skakel, en dit dan amptelik en in die ware sin van die woord, "ligte uit" was.
Die kinders wat nie verlof kon kry om die slagweek mee te maak nie, het voorwaar 'n ervaring duisend misgeloop. Die niggietjies wat gedink het dis "boring" om met vleis te werk, is aan die einde van die week armer, en kan nie saamgesels as hierdie herinneringe deur die res van die jaar herkou word nie. Maar miskien volgende jaar....
Na etlike jare van stadslewe het ons weer verlede week op die ou manier vleis bewerk. Die hele familie, Oupa en Ouma, Ooms en Tantes, en die kinders wie kon, het kom saamkuier en saamwerk.
Die weer was reg - yskoud, met sneeu op die berge naby Graaff Reinet. Die karkasse het lekker koud geword. Langverlang se tyd het dit laas so gelyk - 2 beeste, 1 vark, 1 skaap, 19 springbokke aan die hake. Die slagkamer en inloopyskas moes ingewy word. Wat 'n lekkerte.
Die proses om die karkasse tot huisvrou-vriendelike snitte, maalvleis, wors, biltong en droë wors om te tower, het die hele week geneem.
Die jagters moes ook handjie bysit. Stefan (16) en Philip (12) het vir 11 springbokke gesorg. Philip moes ook sy inisiering deurgaan, en moes sy eerste springbok se "peertjies" rou eet. Hy kon dit nou wel nie binne hou nie, maar die gebaar is gemaak. Mooi so, Phil!
So tussen die werkery deur is daar lekker gekuier. Dis mos 'n ander soort van besig wees as die waaraan ons gewoond geraak het. Die gedagtes kan maar gaan, en spitsvondighede en onthou-staaltjies word heerlik uitgeruil sonder dat die werk skade ly. So was dit eers, en die nostalgie het nie agtergebly nie. Hoewel ons toerusting baie meer modern en gevorderd is, was die samesyn en die rustigheid waarmee gewerk is, tog vir ons almal 'n lafenis.
Dit is wel 'n groot proses om skaapderms skoon te spoel en gereed te kry vir die worsstoppers, maar selfs met seer rûe en gevriesde vingers is dit steeds waar: 'n Verandering is so goed soos 'n vakansie.
Die skaapafval het ook 'n groot uitdaging gebied. Die jonger kinders weet nie meer van die proses om daardie een kooksel gereed vir die pot te kry nie. Die kuns van afval skoonmaak is aan die uitsterf. Mens kan ook nie afval sommer by enige een eet nie. Nee, daar moet doodseker gemaak word dat die oorsprong van die afval darem bo verdenking is. Die graad van witheid van die afval voordat die kerrie bygevoeg is, is ook van die uiterste belang. Een hele dag het dit my en my ma besig gehou. Die pense moes skoon, die kop en pote moes onthaar word, en tussen die kloutjies moet al die kliere en wat nog weggesny word. Vir die krappery het ons Minora-lemmetjies by een van die skaapwagters oorgekoop - nog toe in die pakkie. Ek wonder of hy daarmee skeer, en of hy geweet het hy kan daarmee handel dryf.
Ek het nie 'n enkele vingernael oor nie, maar dit maak glad nie saak nie. Almal loop met kwesplekke waar die mes skerper was as wat ons gedink het, en die vel geraps het. Hegpleister is kwistig gebruik, want ons wil nie graag mensbloed in die vleis hê nie. Asyn en sout in so 'n snyplek laat mens ook lekker les opsê.
Saans is daar 'n drankie voor die kaggel geniet terwyl die lewe stadig maar seker weer terugvloei in die yskoue ledemate. Daardie behaaglikheid kan nie beskryf word nie. Ons 3 skoonsusters het beurtgemaak met die kos se voorbereiding. Ons het heerlik gesmul, en gekuier totdat dit tyd was om die kragopwekker af te skakel, en dit dan amptelik en in die ware sin van die woord, "ligte uit" was.
Die kinders wat nie verlof kon kry om die slagweek mee te maak nie, het voorwaar 'n ervaring duisend misgeloop. Die niggietjies wat gedink het dis "boring" om met vleis te werk, is aan die einde van die week armer, en kan nie saamgesels as hierdie herinneringe deur die res van die jaar herkou word nie. Maar miskien volgende jaar....
Tuesday, June 23, 2009
OM OUD TE WORD - IS REGTIG NIE VIR SISSIES NIE!
Ons kom so pas terug van 'n besoek aan my skoonouers en ander familie in Limpopo.
Oupa en ouma is regtig van die dapperste onder die dapperes. Oupa is 'n volle 92 jaar oud (tot September) en ouma had op 19 Junie 86 jaar agter die blad. Rype ouderdom; geseënde jare; eer -jou-vader-en-jou-moeder-sodat-jy-lank-mag-lewe jare; goeie jare en slegte jare; besige jare en stil jare; vol jare en eensame jare; jare van lag en kuier, en jare van nabetragting en afsondering.
Ek wonder: Hoe en wanneer besef mens dat jy nou oud is. Klaar oud, en nie meer besig om oud te word nie. Dit lyk vir my of dit nie so eenvoudig is nie. 'n Mens besef mos op 'n dag dat jy nou groot is, al voel dit nie heeltemal so nie. Besluite en verantwoordelikhede is nou jou eie, en kan nie meer ontduik word nie. Hoe kom die besef dat dit alles weer verander het deur? Wanneer hou 'n ouer op om hom oor sy kinders, van wie sommiges al self oupas en oumas is, te bekommer? Wanneer hou 'n ouer op om te wonder of sy kind alle opsies oorweeg het voordat sekere besluite geneem is?
Hoe gebeur dit dat besluite wat jouself raak, nou deur kinders geneem word? Hoe ervaar en aanvaar 'n mens die omkering van rolle? As die wêreld dan so radikaal verander het soos in die laaste eeu, is dit seker nog moeiliker. In hul leeftyd het vervoermiddels van ossewaens, perdekarre verander na vliegtuie, gevorderde motors en ruimtetuie. Kommunikasie het verander van 'n hardloper met 'n briefie (gewoonlik om 'n sterfte aan te kondig) na selfone, sms'e, e-pos en Skype. Ernstige boodskappe, grappies en beelde vlieg ewe gemaklik, en met dieselfde graad van belangrikheid deur die kuberruimte, 'n "Dimensie" wat tot onlangs heel onbekend was.
Op alle terreine van die lewe het die nuwe en vreemde manier oorgeneem. Selfs dokters en medisyne is anders en vreemd.
Ek dink die grootste omwenteling is op die terrein van die beroepslewe. Waar al die wysheid en kennis toendertyd in die gryskrag van die ouer mense gesetel was, loop vandag se "kinders" met die tegnologiese vaardighede rond. Laerskoolkinders hanteer die rekenaar met gemak, en gebruik moeilike rekenaarterme sonder om daaroor na te dink. Fisieke krag is nie meer so belangrik nie. Dis ook nie al nie, tegniese mense soos loodgieters en elektrisiëns verdien maklik meer geld as gegradueerde persone. Die ou manier van dink en doen het verander......
Ek dink mens voel asof jy in "Topsy Turvy Land" of erger beland het.
Hoe gemaak as die verwysingsraamwerk wat oor dekades opgebou is, in jou doofheid nie meer kan help om die draad van 'n storie te volg en agter die kap van die byl te kom nie?
Die meeste ontwikkeling in die kombuis word met ope arms ontvang, want dis regtig arbeidsbesparend. Dit raak moeiliker as die resepte wat van geslag tot geslag oorgedra is, nou uitgedien raak, en die ou lekker kosse as "ongesond" bestempel word. Snelbevrore groente word as gesonder beskou as die gebergde of ingemaakte groente uit eie tuin waar die seisoen en die droogte tog so 'n groot rol speel. Gaste kom smul nie meer aan die ryk en lekker boerekos nie, maar verkies rou slaaie met maer sousies. Die meeste gesinne eet nie meer drie maaltye om 'n tafel nie, omdat dit weens elkeen se daaglikse program onprakties geraak het. Gelukkig is die gesin wat darem nog een maaltyd per dag om die tafel kan sit en eet.
Baie van die veranderinge is ten goede, maar die vreemdheid bly maar daar. Wanneer ouer mense meer en meer in die verlede begin leef, word die skeur tussen toe en nou, tussen bekend en onbekend, tussen sien en verstaan, al hoe groter.
Met tyd wat so belangrik in ons dolle gejaag is, kan mens vra of ons genoeg tyd spandeer om regtig te verstaan waardeur bejaardes gaan wanneer hulle "moeilik" raak. Hoe sal ons dit hanteer wanneer dit ons beurt is?
Ons kom so pas terug van 'n besoek aan my skoonouers en ander familie in Limpopo.
Oupa en ouma is regtig van die dapperste onder die dapperes. Oupa is 'n volle 92 jaar oud (tot September) en ouma had op 19 Junie 86 jaar agter die blad. Rype ouderdom; geseënde jare; eer -jou-vader-en-jou-moeder-sodat-jy-lank-mag-lewe jare; goeie jare en slegte jare; besige jare en stil jare; vol jare en eensame jare; jare van lag en kuier, en jare van nabetragting en afsondering.
Ek wonder: Hoe en wanneer besef mens dat jy nou oud is. Klaar oud, en nie meer besig om oud te word nie. Dit lyk vir my of dit nie so eenvoudig is nie. 'n Mens besef mos op 'n dag dat jy nou groot is, al voel dit nie heeltemal so nie. Besluite en verantwoordelikhede is nou jou eie, en kan nie meer ontduik word nie. Hoe kom die besef dat dit alles weer verander het deur? Wanneer hou 'n ouer op om hom oor sy kinders, van wie sommiges al self oupas en oumas is, te bekommer? Wanneer hou 'n ouer op om te wonder of sy kind alle opsies oorweeg het voordat sekere besluite geneem is?
Hoe gebeur dit dat besluite wat jouself raak, nou deur kinders geneem word? Hoe ervaar en aanvaar 'n mens die omkering van rolle? As die wêreld dan so radikaal verander het soos in die laaste eeu, is dit seker nog moeiliker. In hul leeftyd het vervoermiddels van ossewaens, perdekarre verander na vliegtuie, gevorderde motors en ruimtetuie. Kommunikasie het verander van 'n hardloper met 'n briefie (gewoonlik om 'n sterfte aan te kondig) na selfone, sms'e, e-pos en Skype. Ernstige boodskappe, grappies en beelde vlieg ewe gemaklik, en met dieselfde graad van belangrikheid deur die kuberruimte, 'n "Dimensie" wat tot onlangs heel onbekend was.
Op alle terreine van die lewe het die nuwe en vreemde manier oorgeneem. Selfs dokters en medisyne is anders en vreemd.
Ek dink die grootste omwenteling is op die terrein van die beroepslewe. Waar al die wysheid en kennis toendertyd in die gryskrag van die ouer mense gesetel was, loop vandag se "kinders" met die tegnologiese vaardighede rond. Laerskoolkinders hanteer die rekenaar met gemak, en gebruik moeilike rekenaarterme sonder om daaroor na te dink. Fisieke krag is nie meer so belangrik nie. Dis ook nie al nie, tegniese mense soos loodgieters en elektrisiëns verdien maklik meer geld as gegradueerde persone. Die ou manier van dink en doen het verander......
Ek dink mens voel asof jy in "Topsy Turvy Land" of erger beland het.
Hoe gemaak as die verwysingsraamwerk wat oor dekades opgebou is, in jou doofheid nie meer kan help om die draad van 'n storie te volg en agter die kap van die byl te kom nie?
Die meeste ontwikkeling in die kombuis word met ope arms ontvang, want dis regtig arbeidsbesparend. Dit raak moeiliker as die resepte wat van geslag tot geslag oorgedra is, nou uitgedien raak, en die ou lekker kosse as "ongesond" bestempel word. Snelbevrore groente word as gesonder beskou as die gebergde of ingemaakte groente uit eie tuin waar die seisoen en die droogte tog so 'n groot rol speel. Gaste kom smul nie meer aan die ryk en lekker boerekos nie, maar verkies rou slaaie met maer sousies. Die meeste gesinne eet nie meer drie maaltye om 'n tafel nie, omdat dit weens elkeen se daaglikse program onprakties geraak het. Gelukkig is die gesin wat darem nog een maaltyd per dag om die tafel kan sit en eet.
Baie van die veranderinge is ten goede, maar die vreemdheid bly maar daar. Wanneer ouer mense meer en meer in die verlede begin leef, word die skeur tussen toe en nou, tussen bekend en onbekend, tussen sien en verstaan, al hoe groter.
Met tyd wat so belangrik in ons dolle gejaag is, kan mens vra of ons genoeg tyd spandeer om regtig te verstaan waardeur bejaardes gaan wanneer hulle "moeilik" raak. Hoe sal ons dit hanteer wanneer dit ons beurt is?
Thursday, June 11, 2009
MERKWAARDIGE MENSE OP MY LEWENSPAD
Elke mens word mos maar gevorm en omvorm deur jou verhouding met en tot ander mense - dis nou naas jou verhouding met jou Skepper en jouself.
Daar is 'n hele kaboedel mense wie in groot invloed in my vorming gehad het, en steeds het. My ouers is vanselfsprekend bo aan die lys. My gedagtes het egter nog nooit volgens lysies gewerk nie. Hulle dwaal en drentel soos op 'n vlooimark na willekeur tussen die herinneringe en belewenisse deur.
Vandag het ek vasgemeer by die hawe van herinneringe aan Oupa Gert en Ouma Ella van Aswegen.
My ma was baie siek aan rumatiekkoors toe ek gebore is. Vir die eerste drie maande of so, het ek en Pa dus by Oupa en Ouma gebly. Volgens oorlewering (grootliks oordryf, glo ek) was ek baie bederf deur die twee grootouers. Hoe kan dit dan nou anders? Ek meen ek was seker toe al 'n oulike babatjie, so afhanklik en als. Enige grootouer hou mos van bederf!
Dat ek nie eintlik mooi genoeg was om aan babawedstryde deel te neem nie, is waar. Ondanks die feit dat dit nie in ons voorfamilie se Calvinistiese aard was om met die uiterlike op loop te gaan nie, was dit darem vir Ouma nodig om my wilde wenkbroue met Vaseline te probeer tem, en om my bakore met Elastoplast te probeer rehabiliteer. Die yslike groot lint in die hare het darem baie van die onvolmaatheidjies verbloem.
Oupa het my op sy knie laat grootword, en my so vroeg as moontlik met sy intellek begin lei. Ek onthou dat hy maar van altyd af besig was om my die een of ander baie belangrike aspek van die lewe te leer. So onthou ek dat ek op 4-jarige leeftyd vir hom die koerant gelees het. Oupa het baie gesukkel met sy oë, en het sulke dik brillense gehad - sy oë het soos pierings agter die lense gelyk. Gelukkig was hulle sag. Net na lees, het somme gekom. Dit was lekker! 'n Mens kan onmeetlik baie goed met somme uitwerk en verstaan. Die grote, wye wêreld begin sommer minder skrikwekkend te lyk as mens agterkom dat somme baie goed kan verduidelik. Oupa was 'n slimme man...
Op sy dag, nou wel voor my geboorte, was hy 'n raadgewer vir Genl. Jan Smuts, en hy het die prokureur altyd bygestaan as dit oor Watersake gegaan het. Met kontrakte was hy ook 'n boffin.
Oupa kon ook Engels praat! Gedurende die Anglo-Boere-oorlog, was hy as penkop ook 'n spioen, omdat hy die taal kon verstaan. Hy kon ook lekker vinnig hardloop, en het vir voornemende delwers kleims afgehardloop. Nogal iets om op trots te wees!
Wat Oupa nou nie gehad het nie, is tegniese vaardigheid. Hy kon die werking van enige iets verstaan, maar hy kon nie vir Ouma 'n kastroldeksel met 'n nuwe knop voorsien nie. Daai klas goed moes iemand anders maar doen. Handig was hy nie!
Verdraagsaam was hy wel. Oupa was 'n Bloedsap, en Ouma het uit 'n familie van Regsgesinde rebelle gekom. Tog was daar nooit huweliksonmin oor politiek nie. Daar is trouens NOOIT politiek in die familie gepraat nie. Wanneer Ouma na 'n regsse vergadering gegaan het, het Oupa haar by haar mense gaan aflaai, en wanneer Oupa na Genl. Smuts toe is, het Ouma tuis gebly, of gaan kuier. Hulle het ooreengekom om op die gebied maar te verskil - al was die verskil redelik drasties.
Waaroor hulle saamgestem het, was hul Godsdiens, eerlikheid en voorbeeldigheid. Oupa was 'n ernstige mens, en sewentien jaar ouer as Ouma (sy tweede vrou). Ouma was 'n platjie, ondeund sonder om enige perke te oorskry. Sy was ook musikaal, en geseën met 'n baie helder sopraan- stem. En lief vir tuinmaak. Ouma het meermale gesê dat ons die Sondeval nie voor Eva se deur alleen kan lê nie, want Ouma sou self ook nie die verbode vrug kon weerstaan nie. Niks so lekker as 'n vars vrug van die boom af nie.
Op sy oudag het Oupa baie vreugde daaruit geput om my die familiegeskiedenis, met kaart en transport ter stawing, te leer. Ek het al die plase se nommers en beskrywings geken - lank voordat ek kon droom dat ek eendag 'n landmeter se vrou sou wees. Oupa het my ook slag vir slag deur die Engelse oorlog begelei. Feite en minder bekende feite of staaltjies is so verweef dat ek tot vandag toe nog glo dat sy weergawe van alles die egte reine waarheid was.
Ek was in St 7 (graad 9) toe Oupa aan longkanker oorlede is. Sy wens was om nie behandeling vir die kanker te ontvang nie, maar om, soos hy dit gestel het, "met waardigheid" te sterf. Sy grootste vrees was dat hy beheer oor sy liggaamsfunksies sou verloor. Hy het nie.
Ouma was op 64-jarige leeftyd 'n weduwee. Jonk van gees. Sy het die helfte van elke jaar by ons gebly. 'n Fees was dit voorwaar vir hierdie tienerdogter! Ek en Ouma het 'n kamer gedeel, en snags tot wie weet hoe laat gelê en gesels oor alles en alles en nog wat. Geen onderwerp was vir hierdie naggesprekke taboe nie. Ek het baie by haar geleer, soos: "Meidjie, die Here het die man die hoof van die huis gemaak. Omdat Hy alwetend en goed is, het Hy 'n vrou gemaak om die man te help, en die nek te wees wat hom stuur sodat hy in die regte rigting kan kyk." Met die eerste aanhoor klink dit nogal ligsinnig (een van Oupa se woorde), maar as mens daaroor sou nadink, kom die wysheid daaragter na vore. So was Ouma. Vol pret, maar ver van 'n intellektuele of morele liggewig af!
Sy was ook handig. By Ouma het ek leer naaldwerk doen, leer brei (nou wel regsom, al is ek links) hekel en kosmaak. En planne maak. 'n Gunsteling gesegde was dat 'n mens niks kan doen as jy nie 'n plan kan maak, kan improviseer, of bietjie kan "kroek" om jou projek te laat slaag nie.
Ouma het Oupa se kar geëerf, maar nie sy bestuurslisensie nie. Die vaardigheid was ook 'n bietjie moeilik om aan te leer met onwillige leermeesters (my pa, veral). So het ons ons nie laat afskrik nie, en wanneer die Groot Kuier ons beetgepak het, veral in vrugtetyd, het ek (sonder lisensie, maar met die wêreld se selfvertroue) die motor bestuur. Ons het dan 'n houer in die kattebak gelaai - net vir ingeval iemand dalk vir ons van hul heerlike vrugte wou saamgee. Dan het ons darem 'n houer, en hoef hulle nie die ook nog te voorsien nie. Bedagsaam was ons middelnaam.
As Pa 'n aanmaning van die polisie af kry omdat ek onwettig op die pad is, het Ouma met mooipraat en haar eie logika, elke keer die situasie (en my bas) gered. Ek het eenkeer die kar gestamp - my laaste ongeluk in "reverse". Ouma het opgedok vir die skade, en besluit om alleen te leer ry. Toe beland sy met die kar bo-op die rotstuin vasgehaak, en moes Pa haar die aand afhelp. Hierna was ek weer chauffeur, maar vir lang pad, het ons bestuurders onder die jong manne van die omgewing (met rybewyse) gewerf. Ouma het ook 'n nuwe kar gekoop. So 'n rooi Dasun sportrige 160Y met 'n wit dak. As mens wil ry, en jy het jou eie kar, hoef jy net 'n bestuurder te soek, en voel jy nie so afhanklik van ander se genade nie, was haar redenasie.
Ouma is my Universiteitsloopbaan, met al die vakke, vakansietye saans en snags saam met my deur. Ons het elke teorie en elke rare sielkundige verskynsel bespreek en ontleed en fyngetrap. Ek glo dis een van die faktore wat gehelp het dat ek elke jaar, selfs my "gipsjaar" geslaag het. Ouma het uit haar lewenservaring 'n voorbeeld vir elke verskynsel of probleem gehad waarmee ek kon identifiseer, en so is my studies lewendig gehou. Sy kon ook baie goed luister, entussen die reëls lees.
Willem se verskyning was vir Ouma net so opwindend as vir my. Die aand toe hy laat en onverwags kom kuier het, en Pa hom met die geweer voorgelê het, was een so 'n aand waar Ouma saam ge-panick, en later saamgelag het. Dis egter 'n ander storie.
Willem en Ouma was hegte vriende toe ons getroud is. Soos ek, verlang hy net so dikwels na hierdie besondere vrou. Ons is egter baie bewus van die groot voorreg wat dit was om haar te kon ken.
Haar grootste erflating was egter haar liefde vir die Here. My eerste liedjie het ek by Ouma geleer: Open julle mond, eis van My blymoedig. Al wat jul begeer, gee Ek jul en meer - mildelik en oorvloedig!
Wanneer slaap haar om die een of ander rede (bekommernis) ontwyk het, het sy teruggeveg deur kliphard en sonder selfbewustheid in sang uit te bars en die Here te loof en te prys! Ek weet nie van een nag wat sy die hele nag moes sing nie. Die onrus of pyn, of wat ookal, het elke keer voor hierdie aanslag van oorgawe aan God die knie gebuig. Wat 'n voorbeeld was dit nie vir ons nie!
Hierdie singery het ook gehelp wanneer die nagmaalwyn bietjie warm gemaak het, soos met my aanneming en voorstelling in ons gemeente, en die ete daarna. Vriendin Marietjie 9toe nog Steenekemp)was ook hier, en onthou dit tot vandag toe. Die lied was: "O denk aan dat huis, ver van hier...."
Dis jammer dat my kinders te laat gebore is om haar te kan onthou. Sy het hulle darem geken. My kinders het egter hul eie Oumas en Oupas om te onthou, en moet hul eie herinneringe bymekaarmaak.
Elke mens word mos maar gevorm en omvorm deur jou verhouding met en tot ander mense - dis nou naas jou verhouding met jou Skepper en jouself.
Daar is 'n hele kaboedel mense wie in groot invloed in my vorming gehad het, en steeds het. My ouers is vanselfsprekend bo aan die lys. My gedagtes het egter nog nooit volgens lysies gewerk nie. Hulle dwaal en drentel soos op 'n vlooimark na willekeur tussen die herinneringe en belewenisse deur.
Vandag het ek vasgemeer by die hawe van herinneringe aan Oupa Gert en Ouma Ella van Aswegen.
My ma was baie siek aan rumatiekkoors toe ek gebore is. Vir die eerste drie maande of so, het ek en Pa dus by Oupa en Ouma gebly. Volgens oorlewering (grootliks oordryf, glo ek) was ek baie bederf deur die twee grootouers. Hoe kan dit dan nou anders? Ek meen ek was seker toe al 'n oulike babatjie, so afhanklik en als. Enige grootouer hou mos van bederf!
Dat ek nie eintlik mooi genoeg was om aan babawedstryde deel te neem nie, is waar. Ondanks die feit dat dit nie in ons voorfamilie se Calvinistiese aard was om met die uiterlike op loop te gaan nie, was dit darem vir Ouma nodig om my wilde wenkbroue met Vaseline te probeer tem, en om my bakore met Elastoplast te probeer rehabiliteer. Die yslike groot lint in die hare het darem baie van die onvolmaatheidjies verbloem.
Oupa het my op sy knie laat grootword, en my so vroeg as moontlik met sy intellek begin lei. Ek onthou dat hy maar van altyd af besig was om my die een of ander baie belangrike aspek van die lewe te leer. So onthou ek dat ek op 4-jarige leeftyd vir hom die koerant gelees het. Oupa het baie gesukkel met sy oë, en het sulke dik brillense gehad - sy oë het soos pierings agter die lense gelyk. Gelukkig was hulle sag. Net na lees, het somme gekom. Dit was lekker! 'n Mens kan onmeetlik baie goed met somme uitwerk en verstaan. Die grote, wye wêreld begin sommer minder skrikwekkend te lyk as mens agterkom dat somme baie goed kan verduidelik. Oupa was 'n slimme man...
Op sy dag, nou wel voor my geboorte, was hy 'n raadgewer vir Genl. Jan Smuts, en hy het die prokureur altyd bygestaan as dit oor Watersake gegaan het. Met kontrakte was hy ook 'n boffin.
Oupa kon ook Engels praat! Gedurende die Anglo-Boere-oorlog, was hy as penkop ook 'n spioen, omdat hy die taal kon verstaan. Hy kon ook lekker vinnig hardloop, en het vir voornemende delwers kleims afgehardloop. Nogal iets om op trots te wees!
Wat Oupa nou nie gehad het nie, is tegniese vaardigheid. Hy kon die werking van enige iets verstaan, maar hy kon nie vir Ouma 'n kastroldeksel met 'n nuwe knop voorsien nie. Daai klas goed moes iemand anders maar doen. Handig was hy nie!
Verdraagsaam was hy wel. Oupa was 'n Bloedsap, en Ouma het uit 'n familie van Regsgesinde rebelle gekom. Tog was daar nooit huweliksonmin oor politiek nie. Daar is trouens NOOIT politiek in die familie gepraat nie. Wanneer Ouma na 'n regsse vergadering gegaan het, het Oupa haar by haar mense gaan aflaai, en wanneer Oupa na Genl. Smuts toe is, het Ouma tuis gebly, of gaan kuier. Hulle het ooreengekom om op die gebied maar te verskil - al was die verskil redelik drasties.
Waaroor hulle saamgestem het, was hul Godsdiens, eerlikheid en voorbeeldigheid. Oupa was 'n ernstige mens, en sewentien jaar ouer as Ouma (sy tweede vrou). Ouma was 'n platjie, ondeund sonder om enige perke te oorskry. Sy was ook musikaal, en geseën met 'n baie helder sopraan- stem. En lief vir tuinmaak. Ouma het meermale gesê dat ons die Sondeval nie voor Eva se deur alleen kan lê nie, want Ouma sou self ook nie die verbode vrug kon weerstaan nie. Niks so lekker as 'n vars vrug van die boom af nie.
Op sy oudag het Oupa baie vreugde daaruit geput om my die familiegeskiedenis, met kaart en transport ter stawing, te leer. Ek het al die plase se nommers en beskrywings geken - lank voordat ek kon droom dat ek eendag 'n landmeter se vrou sou wees. Oupa het my ook slag vir slag deur die Engelse oorlog begelei. Feite en minder bekende feite of staaltjies is so verweef dat ek tot vandag toe nog glo dat sy weergawe van alles die egte reine waarheid was.
Ek was in St 7 (graad 9) toe Oupa aan longkanker oorlede is. Sy wens was om nie behandeling vir die kanker te ontvang nie, maar om, soos hy dit gestel het, "met waardigheid" te sterf. Sy grootste vrees was dat hy beheer oor sy liggaamsfunksies sou verloor. Hy het nie.
Ouma was op 64-jarige leeftyd 'n weduwee. Jonk van gees. Sy het die helfte van elke jaar by ons gebly. 'n Fees was dit voorwaar vir hierdie tienerdogter! Ek en Ouma het 'n kamer gedeel, en snags tot wie weet hoe laat gelê en gesels oor alles en alles en nog wat. Geen onderwerp was vir hierdie naggesprekke taboe nie. Ek het baie by haar geleer, soos: "Meidjie, die Here het die man die hoof van die huis gemaak. Omdat Hy alwetend en goed is, het Hy 'n vrou gemaak om die man te help, en die nek te wees wat hom stuur sodat hy in die regte rigting kan kyk." Met die eerste aanhoor klink dit nogal ligsinnig (een van Oupa se woorde), maar as mens daaroor sou nadink, kom die wysheid daaragter na vore. So was Ouma. Vol pret, maar ver van 'n intellektuele of morele liggewig af!
Sy was ook handig. By Ouma het ek leer naaldwerk doen, leer brei (nou wel regsom, al is ek links) hekel en kosmaak. En planne maak. 'n Gunsteling gesegde was dat 'n mens niks kan doen as jy nie 'n plan kan maak, kan improviseer, of bietjie kan "kroek" om jou projek te laat slaag nie.
Ouma het Oupa se kar geëerf, maar nie sy bestuurslisensie nie. Die vaardigheid was ook 'n bietjie moeilik om aan te leer met onwillige leermeesters (my pa, veral). So het ons ons nie laat afskrik nie, en wanneer die Groot Kuier ons beetgepak het, veral in vrugtetyd, het ek (sonder lisensie, maar met die wêreld se selfvertroue) die motor bestuur. Ons het dan 'n houer in die kattebak gelaai - net vir ingeval iemand dalk vir ons van hul heerlike vrugte wou saamgee. Dan het ons darem 'n houer, en hoef hulle nie die ook nog te voorsien nie. Bedagsaam was ons middelnaam.
As Pa 'n aanmaning van die polisie af kry omdat ek onwettig op die pad is, het Ouma met mooipraat en haar eie logika, elke keer die situasie (en my bas) gered. Ek het eenkeer die kar gestamp - my laaste ongeluk in "reverse". Ouma het opgedok vir die skade, en besluit om alleen te leer ry. Toe beland sy met die kar bo-op die rotstuin vasgehaak, en moes Pa haar die aand afhelp. Hierna was ek weer chauffeur, maar vir lang pad, het ons bestuurders onder die jong manne van die omgewing (met rybewyse) gewerf. Ouma het ook 'n nuwe kar gekoop. So 'n rooi Dasun sportrige 160Y met 'n wit dak. As mens wil ry, en jy het jou eie kar, hoef jy net 'n bestuurder te soek, en voel jy nie so afhanklik van ander se genade nie, was haar redenasie.
Ouma is my Universiteitsloopbaan, met al die vakke, vakansietye saans en snags saam met my deur. Ons het elke teorie en elke rare sielkundige verskynsel bespreek en ontleed en fyngetrap. Ek glo dis een van die faktore wat gehelp het dat ek elke jaar, selfs my "gipsjaar" geslaag het. Ouma het uit haar lewenservaring 'n voorbeeld vir elke verskynsel of probleem gehad waarmee ek kon identifiseer, en so is my studies lewendig gehou. Sy kon ook baie goed luister, entussen die reëls lees.
Willem se verskyning was vir Ouma net so opwindend as vir my. Die aand toe hy laat en onverwags kom kuier het, en Pa hom met die geweer voorgelê het, was een so 'n aand waar Ouma saam ge-panick, en later saamgelag het. Dis egter 'n ander storie.
Willem en Ouma was hegte vriende toe ons getroud is. Soos ek, verlang hy net so dikwels na hierdie besondere vrou. Ons is egter baie bewus van die groot voorreg wat dit was om haar te kon ken.
Haar grootste erflating was egter haar liefde vir die Here. My eerste liedjie het ek by Ouma geleer: Open julle mond, eis van My blymoedig. Al wat jul begeer, gee Ek jul en meer - mildelik en oorvloedig!
Wanneer slaap haar om die een of ander rede (bekommernis) ontwyk het, het sy teruggeveg deur kliphard en sonder selfbewustheid in sang uit te bars en die Here te loof en te prys! Ek weet nie van een nag wat sy die hele nag moes sing nie. Die onrus of pyn, of wat ookal, het elke keer voor hierdie aanslag van oorgawe aan God die knie gebuig. Wat 'n voorbeeld was dit nie vir ons nie!
Hierdie singery het ook gehelp wanneer die nagmaalwyn bietjie warm gemaak het, soos met my aanneming en voorstelling in ons gemeente, en die ete daarna. Vriendin Marietjie 9toe nog Steenekemp)was ook hier, en onthou dit tot vandag toe. Die lied was: "O denk aan dat huis, ver van hier...."
Dis jammer dat my kinders te laat gebore is om haar te kan onthou. Sy het hulle darem geken. My kinders het egter hul eie Oumas en Oupas om te onthou, en moet hul eie herinneringe bymekaarmaak.
Louisa Mafutha
Een van my eerste hartroerende sake as maatskaplike werker, was die van 'n vondelingetjie wat in 1977 digby Marabastad, Noord van Pretoria, gevind is. Die onlangs-gebore babadogtertjie is onder 'n doringbos gevind waar die miere al aan haar begin vreet het. Sy is na die destydse H.F. Verwoerdhospitaal geneem, vanwaar ons (die welsyn) van die saak in kennis gestel is.
Ek was destyds 'n jong maatskaplike werker in my eerste pos by Kindersorg, in hul Eersterust-kantoor gestasioneer. Daar is nogal baie administratiewe en wetlike sake in die geval van vondelinge wat moet aandag kry. Destyds baie meer as nou, want ons moes eerstens vasstel tot watter ras hierdie baba geklassifiseer moes word voordat daar enigsins verder na haar toekoms gekyk kon word.
Uit die aard van die saak is die herkoms van 'n vondelingetjie mos nie bekend nie. Die bedoeling van die ma was dan juis dat iemand anders die kindjie moet vind en grootmaak en sy (die ma)onbekend moet bly, of dat die kindjie sou sterf sonder dat iemand ooit van haar bestaan sou uitvind. Hierdie ma het anders as Moses se ma, nie 'n spioen gestuur om uit te vind wat van die baba sou word nie, en is sover ek weet nooit gevind nie.
By die hospitaal is die baba versorg, en gevoed totdat dit veilig sou wees om haar te ontslaan. Met ontslag moes ek oorneem. Ek onthou dat ek die dag nogal baie deftig aangetrek was vir die taak - met hoëhak-skoene en als. Ek het nie besef hoe ver ek sou moes stap nie.
Soos ek dit gehad het, was my eerste taak om die geboorte/vonds van die baba by Binnelandse Sake te gaan registreer. Gewapen met 'n bottel melk (komplimente van die hospitaal), 'n skoon doek, die baba, baie entoesiasme en my geleerdheid, is ek na Binnelandse Sake toe.
By die toonbank kon niemand my help nie, want ek het geen inligting gehad nie. Na lang verduidelikings (toe ek uiteindelik die voorkant van die ry bereik het) is ek verwys na van die senior manne in een van daai boonste kantore van die hoë gebou. Met te min hande, onbekendheid, 'n vermoë om in die biblioteek te verdwaal, en hysbakke wat nie op alle vloere stop nie, soek ek die kantoor.
Na 'n gesukkel en 'n paar skietgebedjies, kom ek toe by die paneel uit. Die klompie omies moes vasstel uit watter rassegroep die baba afkomstig was. Ek het naïef geglo dat daar die een of ander soort toets was wat sou bepaal wie die baba was. Toe nie.
Die manne bekyk my en die baba, en gesels asof oor 'n koppie tee, terwyl ek al meer met die baba identifiseer en haar saak darem met erns bejeën sou wou sien. Elkeen het 'n ander gedagte, maar die ooms voel ek moet haar as swart registreer. Hulle kyk nie eers behoorlik na haar nie.
Ek durf teëpraat, en probeer hulle oortuig dat sy net sowel van gemengde afkoms, d.w.s. 'n Kleurling kan wees. Na my mening het sy dalk 'n kans op 'n beter lewe as ek haar by 'n Kleurling-gesin kan plaas, want die aanneemouers waartoe ek toegang gehad het, sou in al haar behoeftes kon voorsien, en die politieke aansien van Kleurlinge het dit ook makliker gemaak om as Kleurlingkind op te groei.
No such luck. Nee, Juffrou, jy's nog jonk en onervare. Gaan na Bantoesake, en registreer haar daar.
Waar is Bantoesake se kantore? Net mooi aan die ander kant van die stad. So, hier gaan ons. Die bottel gaan nie die hele dag hou nie, en die doek ook nie, maar die baba moet geregistreer word!
Parkeerplek is ook nie so eenvoudig nie - nie eers in 1977 nie. Ek kry 'n veilige staanplek (sonder parkeermeter, want wie kan nou 'n boete ook nog betaal?) en stap. Myle voel dit vir my in my hoë skoene. Die deftigheid het niks gehelp by die span ooms van Binnelandse Sake nie.
Ek loop vir Willie Snyman, een van my matriek klasmaats raak. Hy kan nie verstaan hoe ek nou met 'n gekleurde baba kan straat-af stap nie. Ek het nie genoeg tyd om te verduidelik nie, want sê-nou die kantore maak toe.
Bantoesake. Die diens is nie waffers nie - eintlik glad nie waffers nie. Ek is baie bewus van my bevoorregte status bloot op grond van my velkleur. Naderhand kom ek by die regte toonbank uit (hoop ek). My voete is af. My deftigheid rem aan my. My oë knip-knip, en my professionaliteit is nerfdun.
Plak die skoene op die toonbank neer, en lê die baba langsaan neer. My arms begin naalde en spelde maak van ongeoefende baba-dra. Ek verduidelik my missie. Ja, ek is op die regte plek.
"Wat is die baba se herkoms?"
Ek weet nie, het ek dan nie goed verduidelik nie?
"Goed, wat is die baba se van?" Moedeloosheid neem besit van my.
Ek weet nie, daar was nie 'n briefie by die baba nie.
"Kies dan 'n van."
Hoe? Ek ken nie swart vanne nie, en ek wil darem nie hê die arme baba moet met 'n belaglike van opgeskeep sit nie. Wat is 'n normale van? Sy is naby Marabastad opgetel.
'n Dik register met baie inskrywings kom onder die toonbank uit.
Marabastad. Daar's omtrent 7,684,275 verskillende vanne. Ag toggie,toggie. My voete!
Hoe klink Mafutha? vra ek.
"Dit kan werk. M A F U T H A"
"Geboortedatum?"
Nie seker nie, skat maar ......
Ek is so moeg, ek is bereid om alles te raai.
"Naam/name?"
Nou's ek vas. Swartmense het mos gewoonlik 'n naam wat in hulle taal iets beteken, en dan 'n Christen-naam ook vir ons onthalwe.
"Louisa," hoor ek myself sê. Ek ken nie 'n Luoisa nie, behalwe miskien 'n agterkleinniggie van my pa ...
"L O U I S A"
"Goed Juffrou, hier's die sertifikaat."
Volgende probleem. Louisa Mafutha is nou swart, en ek werk met Kleurlinge. Ek moet die kleine bondeltjie mens, wat op my begin groei, nou verwys na of die Mamelodi-werker, of die Atteridgeville-werker.
Ek kan nie onthou waarheen Louisa Mafutha verwys is nie. Ek het geen terugvoer gekry nie, en weet nie of sy na 'n kinderhuis is, of sy in pleegsorg geplaas is en of sy vir aanneming gegee is nie.
Ek kan maar net hoop dat sy tog volgens haar eie tradisies grootgemaak is, en dat sy iewers 'n gelukkige lewe lei.
Louisa Mafutha weet nie van my bestaan nie, maar dit maak nie saak nie. Ek wens haar 'n wonderlike lewe toe. Die wiel van die lewe het gedraai, en miskien was die ooms van Binnelandse Sake tog reg met Luoisa se klassifikasie - ek hoop so, en ek bid vir Louisa Mafutha.
Ek was destyds 'n jong maatskaplike werker in my eerste pos by Kindersorg, in hul Eersterust-kantoor gestasioneer. Daar is nogal baie administratiewe en wetlike sake in die geval van vondelinge wat moet aandag kry. Destyds baie meer as nou, want ons moes eerstens vasstel tot watter ras hierdie baba geklassifiseer moes word voordat daar enigsins verder na haar toekoms gekyk kon word.
Uit die aard van die saak is die herkoms van 'n vondelingetjie mos nie bekend nie. Die bedoeling van die ma was dan juis dat iemand anders die kindjie moet vind en grootmaak en sy (die ma)onbekend moet bly, of dat die kindjie sou sterf sonder dat iemand ooit van haar bestaan sou uitvind. Hierdie ma het anders as Moses se ma, nie 'n spioen gestuur om uit te vind wat van die baba sou word nie, en is sover ek weet nooit gevind nie.
By die hospitaal is die baba versorg, en gevoed totdat dit veilig sou wees om haar te ontslaan. Met ontslag moes ek oorneem. Ek onthou dat ek die dag nogal baie deftig aangetrek was vir die taak - met hoëhak-skoene en als. Ek het nie besef hoe ver ek sou moes stap nie.
Soos ek dit gehad het, was my eerste taak om die geboorte/vonds van die baba by Binnelandse Sake te gaan registreer. Gewapen met 'n bottel melk (komplimente van die hospitaal), 'n skoon doek, die baba, baie entoesiasme en my geleerdheid, is ek na Binnelandse Sake toe.
By die toonbank kon niemand my help nie, want ek het geen inligting gehad nie. Na lang verduidelikings (toe ek uiteindelik die voorkant van die ry bereik het) is ek verwys na van die senior manne in een van daai boonste kantore van die hoë gebou. Met te min hande, onbekendheid, 'n vermoë om in die biblioteek te verdwaal, en hysbakke wat nie op alle vloere stop nie, soek ek die kantoor.
Na 'n gesukkel en 'n paar skietgebedjies, kom ek toe by die paneel uit. Die klompie omies moes vasstel uit watter rassegroep die baba afkomstig was. Ek het naïef geglo dat daar die een of ander soort toets was wat sou bepaal wie die baba was. Toe nie.
Die manne bekyk my en die baba, en gesels asof oor 'n koppie tee, terwyl ek al meer met die baba identifiseer en haar saak darem met erns bejeën sou wou sien. Elkeen het 'n ander gedagte, maar die ooms voel ek moet haar as swart registreer. Hulle kyk nie eers behoorlik na haar nie.
Ek durf teëpraat, en probeer hulle oortuig dat sy net sowel van gemengde afkoms, d.w.s. 'n Kleurling kan wees. Na my mening het sy dalk 'n kans op 'n beter lewe as ek haar by 'n Kleurling-gesin kan plaas, want die aanneemouers waartoe ek toegang gehad het, sou in al haar behoeftes kon voorsien, en die politieke aansien van Kleurlinge het dit ook makliker gemaak om as Kleurlingkind op te groei.
No such luck. Nee, Juffrou, jy's nog jonk en onervare. Gaan na Bantoesake, en registreer haar daar.
Waar is Bantoesake se kantore? Net mooi aan die ander kant van die stad. So, hier gaan ons. Die bottel gaan nie die hele dag hou nie, en die doek ook nie, maar die baba moet geregistreer word!
Parkeerplek is ook nie so eenvoudig nie - nie eers in 1977 nie. Ek kry 'n veilige staanplek (sonder parkeermeter, want wie kan nou 'n boete ook nog betaal?) en stap. Myle voel dit vir my in my hoë skoene. Die deftigheid het niks gehelp by die span ooms van Binnelandse Sake nie.
Ek loop vir Willie Snyman, een van my matriek klasmaats raak. Hy kan nie verstaan hoe ek nou met 'n gekleurde baba kan straat-af stap nie. Ek het nie genoeg tyd om te verduidelik nie, want sê-nou die kantore maak toe.
Bantoesake. Die diens is nie waffers nie - eintlik glad nie waffers nie. Ek is baie bewus van my bevoorregte status bloot op grond van my velkleur. Naderhand kom ek by die regte toonbank uit (hoop ek). My voete is af. My deftigheid rem aan my. My oë knip-knip, en my professionaliteit is nerfdun.
Plak die skoene op die toonbank neer, en lê die baba langsaan neer. My arms begin naalde en spelde maak van ongeoefende baba-dra. Ek verduidelik my missie. Ja, ek is op die regte plek.
"Wat is die baba se herkoms?"
Ek weet nie, het ek dan nie goed verduidelik nie?
"Goed, wat is die baba se van?" Moedeloosheid neem besit van my.
Ek weet nie, daar was nie 'n briefie by die baba nie.
"Kies dan 'n van."
Hoe? Ek ken nie swart vanne nie, en ek wil darem nie hê die arme baba moet met 'n belaglike van opgeskeep sit nie. Wat is 'n normale van? Sy is naby Marabastad opgetel.
'n Dik register met baie inskrywings kom onder die toonbank uit.
Marabastad. Daar's omtrent 7,684,275 verskillende vanne. Ag toggie,toggie. My voete!
Hoe klink Mafutha? vra ek.
"Dit kan werk. M A F U T H A"
"Geboortedatum?"
Nie seker nie, skat maar ......
Ek is so moeg, ek is bereid om alles te raai.
"Naam/name?"
Nou's ek vas. Swartmense het mos gewoonlik 'n naam wat in hulle taal iets beteken, en dan 'n Christen-naam ook vir ons onthalwe.
"Louisa," hoor ek myself sê. Ek ken nie 'n Luoisa nie, behalwe miskien 'n agterkleinniggie van my pa ...
"L O U I S A"
"Goed Juffrou, hier's die sertifikaat."
Volgende probleem. Louisa Mafutha is nou swart, en ek werk met Kleurlinge. Ek moet die kleine bondeltjie mens, wat op my begin groei, nou verwys na of die Mamelodi-werker, of die Atteridgeville-werker.
Ek kan nie onthou waarheen Louisa Mafutha verwys is nie. Ek het geen terugvoer gekry nie, en weet nie of sy na 'n kinderhuis is, of sy in pleegsorg geplaas is en of sy vir aanneming gegee is nie.
Ek kan maar net hoop dat sy tog volgens haar eie tradisies grootgemaak is, en dat sy iewers 'n gelukkige lewe lei.
Louisa Mafutha weet nie van my bestaan nie, maar dit maak nie saak nie. Ek wens haar 'n wonderlike lewe toe. Die wiel van die lewe het gedraai, en miskien was die ooms van Binnelandse Sake tog reg met Luoisa se klassifikasie - ek hoop so, en ek bid vir Louisa Mafutha.
Monday, May 18, 2009
Kroniek van die Kondensmelkblik
Die eerste gewaarwording van die naderende stryd het soos N.P. van Wyk Louw se donker wense om die grense van my denke begin flikker. Eers was dit net sulke sporadiese flitse; later het dit aanhoudend geflikker, soos 'n warmwordende neonlig, en al duideliker geword.Uiteindelik was dit onteenseglik daar.
Ek was lus vir kondensmelk.
Ek het Wilskrag nadergeroep. Ek moet immers nog 'n klomp gewig verloor ter wille van mobiliteit en gesondheid.
Soos dit gaan met verbode vrugte, het Soetlus van krag tot krag gegaan terwyl Wilskrag begin verkrummel het. Wilskrag wou nie toegee nie, maar die sluwe Soetlus het hulp ingeroep: beelde van dik strome gladde, soet kondensmelk wat verleidelik krul, drome van 'n kondensmelkblik-trompoppie wat 'n brigade van die wonderlikste kondensmelkterte aanvoor, geure van die allersoetste eet- en drinkgoed....
Wilskrag kon slegs met beelde van Immoboliteit, Vet, Skaamte en Naarheid terugveg. (Almal negatief) Voorwaar 'n ongelyke stryd!!!
Die geveg het sy hoogtepunt op 'n Dondrdagmiddag bereik. Ek was alleen tuis, met tyd op hande. Soetlus het Ledigheid en Oorreding vir haar kant gewerf.
"Daar's drie blikke kondensmelk in die spens..."
"Niemand sal weet nie..."
"Watter skade kan 'n bietjie kondensmelk dan nou doen?"
"Kondensmelk se oorsprong kan teruggevoer word na die enigste volledige voedsel"
Arme Wilskrag begin wankel onder die aanslag - soos alte dikwels in sulke gevalle gebeur. Soetlus, aan die ander kant, word net verder gevoed en versterk deur hierdie wroegery.
Wilskrag gee nie in nie. Plan staan nader, en gee raad. "Laat ons op hierdie geskiedkundige dag vir Soetlus en haar trawante 'n les leer wat hulle nooit sal verget nie" Wilskrag gee in - swak en uitgeput.
'n Blik word oopgesny - nie die tradisionele twee gaatjies vir suig nie, nee heel OOP. Die deksel kom onder ander afval in die asblik. Ek gaan sit by die tafel. My laaste wapen is 'n teelepel. Nee, dit is nie fel genoeg om Soetlus uit te wis nie. Die teelepel moet eers wag. Hierdie saak is te ernstig vir die juniors.
Ek drink die kondensmelk soos water - nee, soos goeie rooiwyn. Ek rol dit op my tong; druk die soetheid teen elke oppervlak van my mond vas, en sluk met behaaglikheid. Ek volg die vordering van die soete verleiding tot daar waar dit lêplek kry.
Nou word die slukke groter en Gulsigheid steek kop uit. Teen die helfte van die blik begin Naarheid saggies om aandag smeek. Plan en Wilskrag druk deur! Oorreding vra vir "Time out". Wilskrag wyfel, maar staan vas.
Met nog net genoeg kondensmelk vir twee koppies soet koffie, is Wilskrag se fut uit, en Oorreding staan nou sterk. "Dit sal lekker wees om so 'n ou soet koffietjie met Willem te deel wanneer hy huis toe kom..."
Willem! Die soet towerkrag is gebreek! Skuldgevoel spring uit! "Willem mag nie weet nie!!!"
Nou moet die teelepel help. Die laaste aks van 'n druppel word uitgekrap en opgeëet. Nou word die leë blik ook diep in die asblik weggesteek. So-ja, 'n beker bitter koffie om Soetlus se val (of was dit nou oorwinning?) te vier.
Plig onderbreek die nabetragting. Wat eet Willem vanaand? Naarheid pleit swakheid, maar Plig maak geen toegewings nie. Plig wen, en ek begin kosmaak. Willem sal honger wes, maar hoe gaan ek eet???
Ek sit toe maar net by. Willem eet lekker, en ek kry nog 'n kompliment ook oor die heerlike kos. "Honger maak beslis die beste kok." Dis Skuldgevoel se stem.
So 'n ruk na ete begin Willem eers kombuis toe, en later spens se kant toe dwaal. Hy's seker lus vir 'n koekie. Sy stem ruk my terug na die vaal gevoel onder Skuldgevoel se streng hand. "Marietjie, waar's die kondensmelk? Ek maak vir ons koffie."
Kalm bly! Daar's nog twee blikke kondensmelk oor. "Dit staan seker net op 'n ander plek."
Toe nie so maklik nie.
"Nee, daar's 'n blik weg." Ek en die hele weermag is uitgeboul. Die verhaal van die stryd tussen die Sluwe Soetlus en die Weerlose Wilskrag moet uit. Soos die liedjie sê "Hy moes vra, en ek moes praat"
Nou volg ek maar die AA se leiding: Ek ken ongelukkig nie al 12 stappe nie, maar pas die waarvan ek weet, toe.
Openbare belydenis
Erkenning van swakheid
Een dag op 'n slag - sonder kondensmelk.
Soetlus is vir eers geblus, en Wilskrag is stadig maar seker besig om van die vernedering te herstel.
Twee blikke kondensmelk staan op die rak...
Ek was lus vir kondensmelk.
Ek het Wilskrag nadergeroep. Ek moet immers nog 'n klomp gewig verloor ter wille van mobiliteit en gesondheid.
Soos dit gaan met verbode vrugte, het Soetlus van krag tot krag gegaan terwyl Wilskrag begin verkrummel het. Wilskrag wou nie toegee nie, maar die sluwe Soetlus het hulp ingeroep: beelde van dik strome gladde, soet kondensmelk wat verleidelik krul, drome van 'n kondensmelkblik-trompoppie wat 'n brigade van die wonderlikste kondensmelkterte aanvoor, geure van die allersoetste eet- en drinkgoed....
Wilskrag kon slegs met beelde van Immoboliteit, Vet, Skaamte en Naarheid terugveg. (Almal negatief) Voorwaar 'n ongelyke stryd!!!
Die geveg het sy hoogtepunt op 'n Dondrdagmiddag bereik. Ek was alleen tuis, met tyd op hande. Soetlus het Ledigheid en Oorreding vir haar kant gewerf.
"Daar's drie blikke kondensmelk in die spens..."
"Niemand sal weet nie..."
"Watter skade kan 'n bietjie kondensmelk dan nou doen?"
"Kondensmelk se oorsprong kan teruggevoer word na die enigste volledige voedsel"
Arme Wilskrag begin wankel onder die aanslag - soos alte dikwels in sulke gevalle gebeur. Soetlus, aan die ander kant, word net verder gevoed en versterk deur hierdie wroegery.
Wilskrag gee nie in nie. Plan staan nader, en gee raad. "Laat ons op hierdie geskiedkundige dag vir Soetlus en haar trawante 'n les leer wat hulle nooit sal verget nie" Wilskrag gee in - swak en uitgeput.
'n Blik word oopgesny - nie die tradisionele twee gaatjies vir suig nie, nee heel OOP. Die deksel kom onder ander afval in die asblik. Ek gaan sit by die tafel. My laaste wapen is 'n teelepel. Nee, dit is nie fel genoeg om Soetlus uit te wis nie. Die teelepel moet eers wag. Hierdie saak is te ernstig vir die juniors.
Ek drink die kondensmelk soos water - nee, soos goeie rooiwyn. Ek rol dit op my tong; druk die soetheid teen elke oppervlak van my mond vas, en sluk met behaaglikheid. Ek volg die vordering van die soete verleiding tot daar waar dit lêplek kry.
Nou word die slukke groter en Gulsigheid steek kop uit. Teen die helfte van die blik begin Naarheid saggies om aandag smeek. Plan en Wilskrag druk deur! Oorreding vra vir "Time out". Wilskrag wyfel, maar staan vas.
Met nog net genoeg kondensmelk vir twee koppies soet koffie, is Wilskrag se fut uit, en Oorreding staan nou sterk. "Dit sal lekker wees om so 'n ou soet koffietjie met Willem te deel wanneer hy huis toe kom..."
Willem! Die soet towerkrag is gebreek! Skuldgevoel spring uit! "Willem mag nie weet nie!!!"
Nou moet die teelepel help. Die laaste aks van 'n druppel word uitgekrap en opgeëet. Nou word die leë blik ook diep in die asblik weggesteek. So-ja, 'n beker bitter koffie om Soetlus se val (of was dit nou oorwinning?) te vier.
Plig onderbreek die nabetragting. Wat eet Willem vanaand? Naarheid pleit swakheid, maar Plig maak geen toegewings nie. Plig wen, en ek begin kosmaak. Willem sal honger wes, maar hoe gaan ek eet???
Ek sit toe maar net by. Willem eet lekker, en ek kry nog 'n kompliment ook oor die heerlike kos. "Honger maak beslis die beste kok." Dis Skuldgevoel se stem.
So 'n ruk na ete begin Willem eers kombuis toe, en later spens se kant toe dwaal. Hy's seker lus vir 'n koekie. Sy stem ruk my terug na die vaal gevoel onder Skuldgevoel se streng hand. "Marietjie, waar's die kondensmelk? Ek maak vir ons koffie."
Kalm bly! Daar's nog twee blikke kondensmelk oor. "Dit staan seker net op 'n ander plek."
Toe nie so maklik nie.
"Nee, daar's 'n blik weg." Ek en die hele weermag is uitgeboul. Die verhaal van die stryd tussen die Sluwe Soetlus en die Weerlose Wilskrag moet uit. Soos die liedjie sê "Hy moes vra, en ek moes praat"
Nou volg ek maar die AA se leiding: Ek ken ongelukkig nie al 12 stappe nie, maar pas die waarvan ek weet, toe.
Openbare belydenis
Erkenning van swakheid
Een dag op 'n slag - sonder kondensmelk.
Soetlus is vir eers geblus, en Wilskrag is stadig maar seker besig om van die vernedering te herstel.
Twee blikke kondensmelk staan op die rak...
Thursday, April 30, 2009
Die Rondte van Vader Cloete
Ons Boertjies kry stillegriep as ons die familie te lank nie sien nie. Bloed is mos dikker as water, en kruip waar dit nie kan loop nie.
Ek, Pa en Ma sit toe na vele lange bespreking en ernstige oorweging hier af (op?) Noorde toe. Pa en Ma is baie bang om as twee bejaardes alleen die lang pad te vat, en Pa het die plan gekry om 'n pruik, dreadlocks met kraletjies in, en 'n karos te dra vir die rit. Ma lag net saam, en wonder wie sal glo dat sy saam met 'n sangoma sal ry. Ek ry saam omdat ek graag weer die mense sal wil sien, en nie op hierdie "avontuur" wil uitmis nie.
By Marika se salon, het Pa toe 'n pruik opgepas. Nou wel nie dreadlocks nie, maar so 'n mooi donker bob met ligte punte. Ons het behoorlik gelê van die lag, en besluit om die gevaar en die pad maar so kaalkop te trotseer.
Eerste stop: Delareyville. Eerste probleem: Kimberley. Ons soek na die afdraaipad om weer uit Kimberley te kom. Om in te kom, is maklik, soos internet. Die padpredikante wys almal hul letters na die Johannesburg kant toe. Mens moet seker daaruit aflei dat ons van die Suide af, nie so graag wil weet waar Johannesburg sit as wat die geval andersom is nie.
Elk geval, ons arriveer toe darem op die plaas, maar heelwat later as wat ons wou. Op Strydenburg het Pa ietsie geëet wat nie so lekker sit op sy maag nie, maar ons gaat voort.
Die nuwe plaas wat Cor aangeskaf het nadat die ou familieplaas ge-eis is, is sommer 'n plek met baie potensiaal. Nefie Ignus het ook al die kwaliteite van 'n vooruitstrewende boer, en sal dit nog ver bring as hy so aanhou. Sy sussie, Cornel, is net so 'n raakvatter. Vir Marien het ons nie gesien nie, want sy's nou getroud, en woon en hou skool op Welkom.
Ons kuier en eet asof dit die laaste kans is wat ons daarvoor sal kry. Dis so lekker om so welkom te voel! Die kuier loop glad en maklik, want ons is mos ou bekendes al sien ons mekaar selde.
Die twee weduwees, Tannie Nelie en Elsje woon ook op die plaas. Tannie Nelie saam met Ignus in die plaasopstal, en Elsje en haar seun Kobus in die tweede ou kliphuis. Baie mooi reggemaak. Mense, so 'n lot kan gesels! En kosmaak! Ons gaan slaap elke aand teen middernag.
Die omgewing het baie reën gehad. Die meeste sedert 1974, sê die mense. Die veld is pragtig, en grasse staan draadhoogte. Die beeste kan nie voorkom met die weiery nie. Alles is groen en die boerebloed bruis in ons are.
Toe ons verder moet ry, moet daar eers foto's geneem word. Omdat ons almal op die foto wil wees, word Gladys, die huishulp nadergehark om die knoppie te druk. Na haar opdrag van GAAP, lag ons so, dat almal skrefiesoë het. Die foto is op elkeen se kamera vasgelê. Reg vir die nageslagte.
Volgende stop: Randfontein, by Ma se enigste eie suster, Tannie Bettie. Sy het ook verhuis en weduwee geword sedert ek laas by haar gekuier het.
Sy sit met 'n gipsvoet in 'n rolstoel, en dis duidelik dat sy nog nie haar bestuurslisensie vir die gevaarte het nie. Die arme voet bly kort-kort in die slag. Nig Joame kom ons innerlike versterk, en ons kuier of ons sopas van die dorslandtrek af kom. Isak en Klein Isak gesels saam. Ons wonder oor die verkiesing, en oor die toekoms, die rugby, krieket, sokker en 2010. Ons drie is maar skepties oor die ekstra verkeer op die paaie.
Kyk, so sonder pruike en ander vermommings het ons dit wel gemaak, maar die bestuursvernuf van veral die taxibestuurders het ons hare by vele geleenthede laat rys. Pa se kar is hoeka van die senuweeagtige soort wat aan die skree gaan as 'n voorwerp of voertuig te naby aan hom kom. Eerste skree was in Kimberley (taxi-bussie) en later meer gereeld. Hoe digter die area se bevolking, hoe senuweeagtiger raak die kar.
Ek het die voorreg om saam met Tannie Bettie in die kamer (op dieselfde bed) te slaap. Ek was net nie daarop voorbereid dat sy meer as die helfte van ons slaaptyd gaan gesels, en vir die res redelik luidrugtig slaap nie. Ek lê uil-oog en wag vir die oggend.
Net na ontbyt is ons weer weg - Vanderbijlpark toe. Ma se half-suster Sara woon daar, en is 'n kankerlyer. Sy is baie bly om ons te sien, en baie hartseer. Haar emosionele toestand is nog baie broos. Doris, wat na haar omsien, kan die trane ook nie terughou as sy na die haarlose kop van haar vriendin kyk nie. Ons probeer moed inpraat en skerts, en die atmosfeer word geleidelik bietjie ligter. Sarie kry egter swaar - dit kan mens sien.
Ek besluit om toe te sien dat Sarie by 'n ondersteuningsgroep uitkom, en ook meer inligting oor haar siekte kry, sodat sy kan terugbaklei. Ek glo mens moet eers emosioneel wen, en dan kan jy lekker terugbaklei en nog wen ook!
Volgende stasie is Cor en Sandra, eienaars van die Delareyville plaas, se slaapplek. Totdat Cor aftree, woon hy en Sandra in Elsje se meenthuis in Vanderbijlpark. Ek dink dis 'n baie unieke situasie waar die familie elkeen in die ander se eiendom woon. Genadiglik kom hulle oor die weg!
Hier kuier ons weer tot vroegdag. Ons drie reisigers is nou al redelik suf, maar wat uithou en wakkerbly, is ons. Weer eens kry ek 'n slaapmaat. Cornel deel my bed. Ons lag en giggel totdat Juffrou Sandra ons kom stilmaak, en toe lag ons so dat sy maar saamlag.
Die oggend toe ons moet omdraai, voel Pa olik. Hy's sommer bleek en uitgewas. Toe kom dit uit dat hy die laaste paar dae redelik baie bloed verloor het as gevolg van 'n bloeiende maag. Ons besluit om sommer reguit hospitaal toe te ry - in Mosselbaai. Op die manier kom ons nie by neef Gert en Anien en hulle kinders uit nie. Ons is darem gerus dat dit met hulle redelik goed gaan.
Halfpad op pad terug, verander ons van plan, en gaan slaap by broer Gert oor op Graaff Reinet. Ook maar goed, want ons is moeg, en die pad word nogals lank. Die padwerke en groot hoeveelhede vragmotors op die pad laat ons terugverlang na die dae van goederetreine en passasiersmotors. Nou wemel dit van goederevragmotors en taxi-bussies. Die paaie ontgeld dit, en die herstelwerk is moeilik.
Pa se bloeiery hou nie op nie, en ons mik weer vir die hospitaal. Ma maak 'n afspraak by die huisdokter in Da Nova, en ons is op koers.
Na 'n blaaskans in die hospitaal, is alles darem nou weer normaal. Pa voel beter, Ma het uitgepak en reggepak en amper begin rus. Hulle is nou weer op pad terug Graaff Reinet toe, want daar is gemsbokke gekoop wat nou afgelewer sal word. Rustelose mense! Maar dis my mense en my bloed!
Aan al die ver familie - kom kuier liewer by ons. Ons taxi's onthou nog dat daar eens op 'n tyd padreëls was, ons weer is genadiger, ons lug is skoner en die see roep ons elkers weer terug. Die padpredikante wys ook almal die rigting na ons kant toe aan. Julle hoef nie in die truspieëltjie te probeer lees wat op die agterkant van die bord geskryf staan nie.
Gaat julle wel, tot volgende keer.
Ek, Pa en Ma sit toe na vele lange bespreking en ernstige oorweging hier af (op?) Noorde toe. Pa en Ma is baie bang om as twee bejaardes alleen die lang pad te vat, en Pa het die plan gekry om 'n pruik, dreadlocks met kraletjies in, en 'n karos te dra vir die rit. Ma lag net saam, en wonder wie sal glo dat sy saam met 'n sangoma sal ry. Ek ry saam omdat ek graag weer die mense sal wil sien, en nie op hierdie "avontuur" wil uitmis nie.
By Marika se salon, het Pa toe 'n pruik opgepas. Nou wel nie dreadlocks nie, maar so 'n mooi donker bob met ligte punte. Ons het behoorlik gelê van die lag, en besluit om die gevaar en die pad maar so kaalkop te trotseer.
Eerste stop: Delareyville. Eerste probleem: Kimberley. Ons soek na die afdraaipad om weer uit Kimberley te kom. Om in te kom, is maklik, soos internet. Die padpredikante wys almal hul letters na die Johannesburg kant toe. Mens moet seker daaruit aflei dat ons van die Suide af, nie so graag wil weet waar Johannesburg sit as wat die geval andersom is nie.
Elk geval, ons arriveer toe darem op die plaas, maar heelwat later as wat ons wou. Op Strydenburg het Pa ietsie geëet wat nie so lekker sit op sy maag nie, maar ons gaat voort.
Die nuwe plaas wat Cor aangeskaf het nadat die ou familieplaas ge-eis is, is sommer 'n plek met baie potensiaal. Nefie Ignus het ook al die kwaliteite van 'n vooruitstrewende boer, en sal dit nog ver bring as hy so aanhou. Sy sussie, Cornel, is net so 'n raakvatter. Vir Marien het ons nie gesien nie, want sy's nou getroud, en woon en hou skool op Welkom.
Ons kuier en eet asof dit die laaste kans is wat ons daarvoor sal kry. Dis so lekker om so welkom te voel! Die kuier loop glad en maklik, want ons is mos ou bekendes al sien ons mekaar selde.
Die twee weduwees, Tannie Nelie en Elsje woon ook op die plaas. Tannie Nelie saam met Ignus in die plaasopstal, en Elsje en haar seun Kobus in die tweede ou kliphuis. Baie mooi reggemaak. Mense, so 'n lot kan gesels! En kosmaak! Ons gaan slaap elke aand teen middernag.
Die omgewing het baie reën gehad. Die meeste sedert 1974, sê die mense. Die veld is pragtig, en grasse staan draadhoogte. Die beeste kan nie voorkom met die weiery nie. Alles is groen en die boerebloed bruis in ons are.
Toe ons verder moet ry, moet daar eers foto's geneem word. Omdat ons almal op die foto wil wees, word Gladys, die huishulp nadergehark om die knoppie te druk. Na haar opdrag van GAAP, lag ons so, dat almal skrefiesoë het. Die foto is op elkeen se kamera vasgelê. Reg vir die nageslagte.
Volgende stop: Randfontein, by Ma se enigste eie suster, Tannie Bettie. Sy het ook verhuis en weduwee geword sedert ek laas by haar gekuier het.
Sy sit met 'n gipsvoet in 'n rolstoel, en dis duidelik dat sy nog nie haar bestuurslisensie vir die gevaarte het nie. Die arme voet bly kort-kort in die slag. Nig Joame kom ons innerlike versterk, en ons kuier of ons sopas van die dorslandtrek af kom. Isak en Klein Isak gesels saam. Ons wonder oor die verkiesing, en oor die toekoms, die rugby, krieket, sokker en 2010. Ons drie is maar skepties oor die ekstra verkeer op die paaie.
Kyk, so sonder pruike en ander vermommings het ons dit wel gemaak, maar die bestuursvernuf van veral die taxibestuurders het ons hare by vele geleenthede laat rys. Pa se kar is hoeka van die senuweeagtige soort wat aan die skree gaan as 'n voorwerp of voertuig te naby aan hom kom. Eerste skree was in Kimberley (taxi-bussie) en later meer gereeld. Hoe digter die area se bevolking, hoe senuweeagtiger raak die kar.
Ek het die voorreg om saam met Tannie Bettie in die kamer (op dieselfde bed) te slaap. Ek was net nie daarop voorbereid dat sy meer as die helfte van ons slaaptyd gaan gesels, en vir die res redelik luidrugtig slaap nie. Ek lê uil-oog en wag vir die oggend.
Net na ontbyt is ons weer weg - Vanderbijlpark toe. Ma se half-suster Sara woon daar, en is 'n kankerlyer. Sy is baie bly om ons te sien, en baie hartseer. Haar emosionele toestand is nog baie broos. Doris, wat na haar omsien, kan die trane ook nie terughou as sy na die haarlose kop van haar vriendin kyk nie. Ons probeer moed inpraat en skerts, en die atmosfeer word geleidelik bietjie ligter. Sarie kry egter swaar - dit kan mens sien.
Ek besluit om toe te sien dat Sarie by 'n ondersteuningsgroep uitkom, en ook meer inligting oor haar siekte kry, sodat sy kan terugbaklei. Ek glo mens moet eers emosioneel wen, en dan kan jy lekker terugbaklei en nog wen ook!
Volgende stasie is Cor en Sandra, eienaars van die Delareyville plaas, se slaapplek. Totdat Cor aftree, woon hy en Sandra in Elsje se meenthuis in Vanderbijlpark. Ek dink dis 'n baie unieke situasie waar die familie elkeen in die ander se eiendom woon. Genadiglik kom hulle oor die weg!
Hier kuier ons weer tot vroegdag. Ons drie reisigers is nou al redelik suf, maar wat uithou en wakkerbly, is ons. Weer eens kry ek 'n slaapmaat. Cornel deel my bed. Ons lag en giggel totdat Juffrou Sandra ons kom stilmaak, en toe lag ons so dat sy maar saamlag.
Die oggend toe ons moet omdraai, voel Pa olik. Hy's sommer bleek en uitgewas. Toe kom dit uit dat hy die laaste paar dae redelik baie bloed verloor het as gevolg van 'n bloeiende maag. Ons besluit om sommer reguit hospitaal toe te ry - in Mosselbaai. Op die manier kom ons nie by neef Gert en Anien en hulle kinders uit nie. Ons is darem gerus dat dit met hulle redelik goed gaan.
Halfpad op pad terug, verander ons van plan, en gaan slaap by broer Gert oor op Graaff Reinet. Ook maar goed, want ons is moeg, en die pad word nogals lank. Die padwerke en groot hoeveelhede vragmotors op die pad laat ons terugverlang na die dae van goederetreine en passasiersmotors. Nou wemel dit van goederevragmotors en taxi-bussies. Die paaie ontgeld dit, en die herstelwerk is moeilik.
Pa se bloeiery hou nie op nie, en ons mik weer vir die hospitaal. Ma maak 'n afspraak by die huisdokter in Da Nova, en ons is op koers.
Na 'n blaaskans in die hospitaal, is alles darem nou weer normaal. Pa voel beter, Ma het uitgepak en reggepak en amper begin rus. Hulle is nou weer op pad terug Graaff Reinet toe, want daar is gemsbokke gekoop wat nou afgelewer sal word. Rustelose mense! Maar dis my mense en my bloed!
Aan al die ver familie - kom kuier liewer by ons. Ons taxi's onthou nog dat daar eens op 'n tyd padreëls was, ons weer is genadiger, ons lug is skoner en die see roep ons elkers weer terug. Die padpredikante wys ook almal die rigting na ons kant toe aan. Julle hoef nie in die truspieëltjie te probeer lees wat op die agterkant van die bord geskryf staan nie.
Gaat julle wel, tot volgende keer.
Friday, March 27, 2009
MASTEKTOMIE EN VERWANTE OPERASIES AAN LIGGAAM EN SIEL
Die res van my lewe, na die borskanker-diagnose, begin toe mos met 'n mastektomie. Van gesprekke oor so 'n operasie skram mens gewoonlik sover moontlik weg. Ons weet nie hoe ander daaroor voel, of hulle enige ervaring in die verband het, en indien wel, hoe hulle dit beleef (het) nie.
Nou-ja, ek was ook maar skrikkerig. Ek het eenkeer 'n aangetroude familielid gehuisves na haar mastektomie toe sy bestraling moes kry. Ek onthou dat Heleen baie dapper was, en dat sy haar wond vir my gewys het, en gesê het dat die platkant vir haar mooier is as die ander kant. Ek het nie verstaan nie, maar ook darem nie gestry nie.
Ek was nou op pad om uit te vind waarom ons so koetserig is vir hierdie siekte. Pajamas en bederfies ingepak, opname by die hospitaal gisteraand sommer telefonies gedoen. Ek het geen ander bekommernis as om net op te daag nie. Selfs hiervoor word daar deur die familie gesorg.
By die hospitaal word ek in 'n pragtige privaatkamer "ingeboek". Ek verdien dit glo. Nie dat ek in die minste omgee nie, dis net onverwags. Die hospitaalpersoneel is besonder hulpvaardig en vriendelik. Die narkotiseur en die sjirurg kom wys oë en berei my voor op die operasie. Ek is bietjie op 'n ander planeet.
My selfoon lui aanmekaar. Vriendinne, familielede, ander kankerlyers en "-survivors" bel om goeie wense oor te dra. Ek verseker almal ek's reg vir die ding. Uiteindelik gaan ek vinnig gewig verloor. Ek skat so ongeveer 500gram vir die oggend.
'n Vrywilliger van "Reik na Herstel" kom maak 'n draai. Die bedagsame sjirurg het hulle ingelig. Sy het self 'n mastektomie gehad, en dra nou 'n prostese. Sy't vir my 'n "kous" saamgebring. Geraai watter grootte, sodat ek dit kan dra wanneer ek huis toe gaan. Die stopseltjie lyk maar aardigrig, maar sy verseker my dat dit die doel dien. Mens sit dit in jou bra, en daar gaan jy. Mens kan dit met 'n speldjie vassteek as jy bang is dit peul uit. Sy't ook 'n skouersakkie gebring vir die dreineringsakkie wat vir eers my metgesel sal wees. So stadigaan begin die werklikheid van die situasie tot my deurdring.
Ek word net daar uitgenooi om by die groep aan te sluit. My agtergrond as maatskaplike werker kan baie goed benut word, en sy is eintlik lankal gereed om voorsitterskap af te gee. Opleiding word ook verskaf. Te veel inligting, te gou vir my.
Teen slaaptyd, nadat almal weg is, en dit stil raak, aanvaar ek die slaappilletjie met dank. Ek wonder hoe dit sal wees om net een bors te hê. Die tweede mastektomie sal gelyk met die rekonstruksie gedoen word. Daar is met ander woorde 'n ruk wat ek ongebalanseerd sal wees. Ek troos my daaraan dat my lyf nog my hele lewe lank skeef is as gevolg van skoliose - nog 'n asimmetriese faset kan seker nie so erg wees nie.
Jesaja. "Hy laat sy lammerooie saggies wei." So raak ek aan die slaap.
Vroegoggend teater toe. Geen tyd vir bekommernis, omdraai of weghol nie. My vertroue in die spesifieke teaterspan is so groot as hul geloof in my God. Ek weet hulle almal plaas hulself elke dag in Sy hande, en daarom voel ek tevrede, veilig en gerus in hul hande.
Na die operasie beland ek in 'n dubbelkamer. My kamermaat het hartomleidings gehad. Sy is 'n dame met 'n lekker sin vir humor. Saam lag en spot ons die pyn en die verlies tot in 'n klein hoekie vas. Sy het 'n pad vol struikelblokke voor - sy's 'n strawwe roker, en haar kardiotorakale sjirurg (hoekom het hulle sulke moeilike name?) se vyand nommer een is Die Sigaret. Sy's hoeka so lus vir 'n skyf, dat sy haar lag nie kan hou nie.
Ek dink my eie dinke. Watter behandeling lê voor? Ek is op 'n vreemde pad, en weet nie watter draaie, opdraendes en steiltes lê voor nie. Al troos op hierdie oomblik is Ds. Johan Serfontein van Windhoek se beeld van die kronkelpad deur die kloof. Mens sien nie die bestemming terwyl jy in die draaie is nie. Dan moet jy maar net die padreëls navolg, glo, en vorentoe gaan. Sodra jy om die draai is, ontvou die vista voor jou, en kan jy weer ver sien.
My skoonsus bel om te hoor hoeveel gewig ek verloor het. Ek skat so 500gram, en my kamermaat bulder dit uit van die lag. Met traanbesmeerde gesigte (van die lag) begroet ons die grootste bos lelies in my eie blompot wat die kamer inkom. Agter die lelies is Willie, my seun. Hy't gou kom inloer. Die bos blomme bring lewe in die vertrek. Die geur van lelies kan mens mos nie wegsteek, ignoreer of verbloem nie - dis wonderlik. Ek dink ons gebede in die goue wierookkom van Openbaring moet naastenby so ruik vir God.
Alles het goed afgeloop, maar ek is so toegeplak met 'n yslike groot pleister, dat ek steeds nie weet hoe dit voel sonder 'n bors nie. Daar's wel 'n dreineringspyp onder my arm wat nogal lastig is. Ek hoor hy sal geruime tyd daar wees. Totdat die wondvog nie meer as 40ml per dag is nie. Ek moet dit meet, en leegmaak.
Huis toe. My mense is wonderlik. Ek loop skeef. Daai bors was seker swaarder as 500gram, want my regterskouer trek op, en die linkerskouer trek af. Ek loop ook vooroor. Hoekom? Die blessidste sakkie is lastig, en trek aan die wond waar hy uitkom. Die "kous" is glad nie my idee van styl nie. Die affêre peul heeltyd boontoe uit. My selfvertroue is beter sonder die "kous" as met hom.
My gedagtes is 'n warboel. My moed verlaat my nie, maar ek kom terdeë agter dat hierdie nie 'n grappie is nie. Dis soos oudword - nie vir sissies nie. Mens het al die hulp en vriendskap wat jou kant toe kom, nodig. Ek waardeer gewone dingetjies ook baie meer as voorheen. Alles het meteens groter betekenis. Elke oomblik is 'n toegif, 'n gawe, 'n onverdiende geskenk!
Ek verstaan Heleen se gehegtheid aan haar plat kant. Dis 'n teken van die geveg teen kanker wat nou in al sy felheid woed. Die siekte gaan nie wen nie. Sien, sy broeiplek is weggesny. So sal alle oorblyfsels ook nog uitgewis word. Ek is nie skaam vir my geskondenheid nie - dis my rang in die weermag teen kanker!
Ek kry die besonderhede van 'n plaaslike prostetis (nog een van daai woorde) by die wonderlike sjirurg. Ek kan 'n regte prostese hê voor Kersfees. Die goed is nogal duur, maar het dieselfde gewig as 'n normale bors, en is gevorm na jou lyf - skuif nie rond nie. Die mediese fonds betaal ook grootliks daarvoor. Mnr. die Prostetis eis sommer self. Mooi!!
So word dit vir my nodig om oor hierdie verandering aan my lyf te kan spot. Spot en grappe maak die genesingsproses baie meer leefbaar. Ek het skielik baie "boesem-buddies" wat gedurig inspirerende boodskappies stuur. Ek hoor van vroue met kanker waar ek dit nooit sou verwag nie. Almal voel soos eie familie, en almal wil net uithelp, en raadgee, en grappies uitdeel.
Ek vind dat ek my gesinsmense moet opbeur. Hulle ly onder my siekte. So begin ons gesels oor La Petite (Afrikaanse betekenis), ry ek soms wanneer dit so warm is in die kar, met my bors op my skoot. Nie elke vrou kan dit doen nie. Ek is ook nie suinig as iemand wil "voel" nie. So word dit amper normaal om 'n verwyderbare bors te hê. Amper, maar glad nie stamper nie.
Ses weke later is ek gereed vir rekonstruksie. Ek's baie opgewonde, miskien omdat ek nie mooi besef watter proses dit gaan agfgee nie.
Die sjirurg wat die mastektomie gedoen het, assisteer vir die plastiese sjirurg. Dis nogal 'n groter operasie, want dit is weer 'n mastektomie, en dan 'n bilaterale rekonstruksie.
Met die wakkerwordslag besef ek hoe pleisters nou eintlik kan lyk. Kyk, ek is beplak dat dit naar lyk. Seer ook. Daar waar niks meer was nie, moet velle nou oor hierdie nuwe "borste" rek. Gelukkig kan dit. Daar's swelling ook. Ek het geen idee hoe die eindproduk gaan lyk nie.
Die kronkelpad deur die kloof kom ook aan 'n einde. Die pleisters kom af. Dit lyk vir my of een bors effens groter is as die ander een, maar "so what?" Dokter verseker my dat dit die swelling is. Die eerste mastektomie se wonde is al genees, en daarom lyk die tweede een anders. Logies.
Volgende stap: areola's en tepels. Daar is twee opsies. Mens kan die areola's op die borste tatoeer, of ons kan vel uit die lieste gebruik om areola's te vorm, en dan tepels van die borsvel maak. Dokter beduie, en ek wil-wil amper begin verstaan wat hy gaan doen. Soek inligting op die internet, en kry weer meer as wat ek kan hanteer. Spookstories verskyn ook op televisie. 'n Dame uit Engeland kom na vore met haar riller. Na haar areola-rekonstruksie het sy nou soveel borshare dat haar hele selfbeeld in sy peetjie is. Haar liefdeslewe ook.
Die tatoeer-storie klink vir my seer. Met 'n operasie kry ek darem narkose, en ek dink dis meer natuurlik. (Nou nie juis as mens dink jy gaan nou met jou lieste op jou bors pryk nie, maar toemaar.) Die plastiese sjirurg besweer my borshaar-vrese met die oplossing van hoe hy die hele proses hanteer. Ondervinding het hy baie- ek niks.
Suster, praat van seer! Hierdie lieste is die ergste. Ronde lappies is uitgesny, en reguit toegewerk. Die velle rek. Myne is hoeka nie meer so elasties nie. Probeer nou 'n pleister daar hou! Dis nie 'n maklike storie nie - more likely heel onmoontlik. My pleisters het nie die eerste badkamer-sessie oorleef nie.
Die borste lyk aardig. Sulke geel "patty pans" bo-op. Dokter sê hy't my voorberei, maar ek onthou dit nie. Ek dink dit was 'n geval van "systems overload" of iets. Die patty pans moet nou 'n ruk aanbly. Dis styf vasgedruk, want die wonde moet genees, en bloedtoevoer is nodig om die lieslappies te laat aangroei.
In die wagtyd skeur my lieswonde gemiddeld twee maal per week oop. Elke keer terug spreekkamer toe vir nuwe steke. Die inspuiting vir lokale verdowing is erg ongemaklik. Die skaamte om elke keer soos Flenterkatryn voor die dokter te kom staan, is egter erger. Al verseker hy my dis sy werk, en hy is so bekend met my lyf of hy my man kon wees, bly ek maar ongemaklik. Gelukkig kan ons hier ook grappies maak om oor die verleentheid te kom. Ek dink 'n goeie skoot humor moet by elke mediese fakulteit verpligtend aangebied word. Ons dokters hier by Mosselbaai het gelukkig almal hul "humor" ge-cum.
Nou, twee en 'n halwe jaar later, kan ek net met dankbaarheid terugkyk. Alles het goed afgeloop. Ek het ligte littekens oor my borste wat my aan hierdie tyd herinner, maar die seer, die onsekerheid, die ongemaklikheid en die vrees het plek gemaak vir aanvaarding. Ek gebruik nog medikasie, en is nou halfpad met die regte kankerbehandeling, maar ek sê dankie vir vandag. Ek ly nog onder die newe-effekte van die Tamoksifien wat ek daagliks moet drink, maar 'n mens kan by wonderlike dinge aanpas. Ek lewe! Ek sien weer kans vir nuwe uitdagings!
Wat is die grootste verandering in my lewe? Ek heg baie meer waarde aan ewigheidsdinge. My mense is vir my baie belangriker as ooit tevore. My familie en vriende hul gewig in goud (of olie?) werd. My talente behoort aan die Here, en is tot Sy beskikking. Die dood is 'n poort na die nuwe, heel, volmaakte, ewige LEWE.
Die res van my lewe, na die borskanker-diagnose, begin toe mos met 'n mastektomie. Van gesprekke oor so 'n operasie skram mens gewoonlik sover moontlik weg. Ons weet nie hoe ander daaroor voel, of hulle enige ervaring in die verband het, en indien wel, hoe hulle dit beleef (het) nie.
Nou-ja, ek was ook maar skrikkerig. Ek het eenkeer 'n aangetroude familielid gehuisves na haar mastektomie toe sy bestraling moes kry. Ek onthou dat Heleen baie dapper was, en dat sy haar wond vir my gewys het, en gesê het dat die platkant vir haar mooier is as die ander kant. Ek het nie verstaan nie, maar ook darem nie gestry nie.
Ek was nou op pad om uit te vind waarom ons so koetserig is vir hierdie siekte. Pajamas en bederfies ingepak, opname by die hospitaal gisteraand sommer telefonies gedoen. Ek het geen ander bekommernis as om net op te daag nie. Selfs hiervoor word daar deur die familie gesorg.
By die hospitaal word ek in 'n pragtige privaatkamer "ingeboek". Ek verdien dit glo. Nie dat ek in die minste omgee nie, dis net onverwags. Die hospitaalpersoneel is besonder hulpvaardig en vriendelik. Die narkotiseur en die sjirurg kom wys oë en berei my voor op die operasie. Ek is bietjie op 'n ander planeet.
My selfoon lui aanmekaar. Vriendinne, familielede, ander kankerlyers en "-survivors" bel om goeie wense oor te dra. Ek verseker almal ek's reg vir die ding. Uiteindelik gaan ek vinnig gewig verloor. Ek skat so ongeveer 500gram vir die oggend.
'n Vrywilliger van "Reik na Herstel" kom maak 'n draai. Die bedagsame sjirurg het hulle ingelig. Sy het self 'n mastektomie gehad, en dra nou 'n prostese. Sy't vir my 'n "kous" saamgebring. Geraai watter grootte, sodat ek dit kan dra wanneer ek huis toe gaan. Die stopseltjie lyk maar aardigrig, maar sy verseker my dat dit die doel dien. Mens sit dit in jou bra, en daar gaan jy. Mens kan dit met 'n speldjie vassteek as jy bang is dit peul uit. Sy't ook 'n skouersakkie gebring vir die dreineringsakkie wat vir eers my metgesel sal wees. So stadigaan begin die werklikheid van die situasie tot my deurdring.
Ek word net daar uitgenooi om by die groep aan te sluit. My agtergrond as maatskaplike werker kan baie goed benut word, en sy is eintlik lankal gereed om voorsitterskap af te gee. Opleiding word ook verskaf. Te veel inligting, te gou vir my.
Teen slaaptyd, nadat almal weg is, en dit stil raak, aanvaar ek die slaappilletjie met dank. Ek wonder hoe dit sal wees om net een bors te hê. Die tweede mastektomie sal gelyk met die rekonstruksie gedoen word. Daar is met ander woorde 'n ruk wat ek ongebalanseerd sal wees. Ek troos my daaraan dat my lyf nog my hele lewe lank skeef is as gevolg van skoliose - nog 'n asimmetriese faset kan seker nie so erg wees nie.
Jesaja. "Hy laat sy lammerooie saggies wei." So raak ek aan die slaap.
Vroegoggend teater toe. Geen tyd vir bekommernis, omdraai of weghol nie. My vertroue in die spesifieke teaterspan is so groot as hul geloof in my God. Ek weet hulle almal plaas hulself elke dag in Sy hande, en daarom voel ek tevrede, veilig en gerus in hul hande.
Na die operasie beland ek in 'n dubbelkamer. My kamermaat het hartomleidings gehad. Sy is 'n dame met 'n lekker sin vir humor. Saam lag en spot ons die pyn en die verlies tot in 'n klein hoekie vas. Sy het 'n pad vol struikelblokke voor - sy's 'n strawwe roker, en haar kardiotorakale sjirurg (hoekom het hulle sulke moeilike name?) se vyand nommer een is Die Sigaret. Sy's hoeka so lus vir 'n skyf, dat sy haar lag nie kan hou nie.
Ek dink my eie dinke. Watter behandeling lê voor? Ek is op 'n vreemde pad, en weet nie watter draaie, opdraendes en steiltes lê voor nie. Al troos op hierdie oomblik is Ds. Johan Serfontein van Windhoek se beeld van die kronkelpad deur die kloof. Mens sien nie die bestemming terwyl jy in die draaie is nie. Dan moet jy maar net die padreëls navolg, glo, en vorentoe gaan. Sodra jy om die draai is, ontvou die vista voor jou, en kan jy weer ver sien.
My skoonsus bel om te hoor hoeveel gewig ek verloor het. Ek skat so 500gram, en my kamermaat bulder dit uit van die lag. Met traanbesmeerde gesigte (van die lag) begroet ons die grootste bos lelies in my eie blompot wat die kamer inkom. Agter die lelies is Willie, my seun. Hy't gou kom inloer. Die bos blomme bring lewe in die vertrek. Die geur van lelies kan mens mos nie wegsteek, ignoreer of verbloem nie - dis wonderlik. Ek dink ons gebede in die goue wierookkom van Openbaring moet naastenby so ruik vir God.
Alles het goed afgeloop, maar ek is so toegeplak met 'n yslike groot pleister, dat ek steeds nie weet hoe dit voel sonder 'n bors nie. Daar's wel 'n dreineringspyp onder my arm wat nogal lastig is. Ek hoor hy sal geruime tyd daar wees. Totdat die wondvog nie meer as 40ml per dag is nie. Ek moet dit meet, en leegmaak.
Huis toe. My mense is wonderlik. Ek loop skeef. Daai bors was seker swaarder as 500gram, want my regterskouer trek op, en die linkerskouer trek af. Ek loop ook vooroor. Hoekom? Die blessidste sakkie is lastig, en trek aan die wond waar hy uitkom. Die "kous" is glad nie my idee van styl nie. Die affêre peul heeltyd boontoe uit. My selfvertroue is beter sonder die "kous" as met hom.
My gedagtes is 'n warboel. My moed verlaat my nie, maar ek kom terdeë agter dat hierdie nie 'n grappie is nie. Dis soos oudword - nie vir sissies nie. Mens het al die hulp en vriendskap wat jou kant toe kom, nodig. Ek waardeer gewone dingetjies ook baie meer as voorheen. Alles het meteens groter betekenis. Elke oomblik is 'n toegif, 'n gawe, 'n onverdiende geskenk!
Ek verstaan Heleen se gehegtheid aan haar plat kant. Dis 'n teken van die geveg teen kanker wat nou in al sy felheid woed. Die siekte gaan nie wen nie. Sien, sy broeiplek is weggesny. So sal alle oorblyfsels ook nog uitgewis word. Ek is nie skaam vir my geskondenheid nie - dis my rang in die weermag teen kanker!
Ek kry die besonderhede van 'n plaaslike prostetis (nog een van daai woorde) by die wonderlike sjirurg. Ek kan 'n regte prostese hê voor Kersfees. Die goed is nogal duur, maar het dieselfde gewig as 'n normale bors, en is gevorm na jou lyf - skuif nie rond nie. Die mediese fonds betaal ook grootliks daarvoor. Mnr. die Prostetis eis sommer self. Mooi!!
So word dit vir my nodig om oor hierdie verandering aan my lyf te kan spot. Spot en grappe maak die genesingsproses baie meer leefbaar. Ek het skielik baie "boesem-buddies" wat gedurig inspirerende boodskappies stuur. Ek hoor van vroue met kanker waar ek dit nooit sou verwag nie. Almal voel soos eie familie, en almal wil net uithelp, en raadgee, en grappies uitdeel.
Ek vind dat ek my gesinsmense moet opbeur. Hulle ly onder my siekte. So begin ons gesels oor La Petite (Afrikaanse betekenis), ry ek soms wanneer dit so warm is in die kar, met my bors op my skoot. Nie elke vrou kan dit doen nie. Ek is ook nie suinig as iemand wil "voel" nie. So word dit amper normaal om 'n verwyderbare bors te hê. Amper, maar glad nie stamper nie.
Ses weke later is ek gereed vir rekonstruksie. Ek's baie opgewonde, miskien omdat ek nie mooi besef watter proses dit gaan agfgee nie.
Die sjirurg wat die mastektomie gedoen het, assisteer vir die plastiese sjirurg. Dis nogal 'n groter operasie, want dit is weer 'n mastektomie, en dan 'n bilaterale rekonstruksie.
Met die wakkerwordslag besef ek hoe pleisters nou eintlik kan lyk. Kyk, ek is beplak dat dit naar lyk. Seer ook. Daar waar niks meer was nie, moet velle nou oor hierdie nuwe "borste" rek. Gelukkig kan dit. Daar's swelling ook. Ek het geen idee hoe die eindproduk gaan lyk nie.
Die kronkelpad deur die kloof kom ook aan 'n einde. Die pleisters kom af. Dit lyk vir my of een bors effens groter is as die ander een, maar "so what?" Dokter verseker my dat dit die swelling is. Die eerste mastektomie se wonde is al genees, en daarom lyk die tweede een anders. Logies.
Volgende stap: areola's en tepels. Daar is twee opsies. Mens kan die areola's op die borste tatoeer, of ons kan vel uit die lieste gebruik om areola's te vorm, en dan tepels van die borsvel maak. Dokter beduie, en ek wil-wil amper begin verstaan wat hy gaan doen. Soek inligting op die internet, en kry weer meer as wat ek kan hanteer. Spookstories verskyn ook op televisie. 'n Dame uit Engeland kom na vore met haar riller. Na haar areola-rekonstruksie het sy nou soveel borshare dat haar hele selfbeeld in sy peetjie is. Haar liefdeslewe ook.
Die tatoeer-storie klink vir my seer. Met 'n operasie kry ek darem narkose, en ek dink dis meer natuurlik. (Nou nie juis as mens dink jy gaan nou met jou lieste op jou bors pryk nie, maar toemaar.) Die plastiese sjirurg besweer my borshaar-vrese met die oplossing van hoe hy die hele proses hanteer. Ondervinding het hy baie- ek niks.
Suster, praat van seer! Hierdie lieste is die ergste. Ronde lappies is uitgesny, en reguit toegewerk. Die velle rek. Myne is hoeka nie meer so elasties nie. Probeer nou 'n pleister daar hou! Dis nie 'n maklike storie nie - more likely heel onmoontlik. My pleisters het nie die eerste badkamer-sessie oorleef nie.
Die borste lyk aardig. Sulke geel "patty pans" bo-op. Dokter sê hy't my voorberei, maar ek onthou dit nie. Ek dink dit was 'n geval van "systems overload" of iets. Die patty pans moet nou 'n ruk aanbly. Dis styf vasgedruk, want die wonde moet genees, en bloedtoevoer is nodig om die lieslappies te laat aangroei.
In die wagtyd skeur my lieswonde gemiddeld twee maal per week oop. Elke keer terug spreekkamer toe vir nuwe steke. Die inspuiting vir lokale verdowing is erg ongemaklik. Die skaamte om elke keer soos Flenterkatryn voor die dokter te kom staan, is egter erger. Al verseker hy my dis sy werk, en hy is so bekend met my lyf of hy my man kon wees, bly ek maar ongemaklik. Gelukkig kan ons hier ook grappies maak om oor die verleentheid te kom. Ek dink 'n goeie skoot humor moet by elke mediese fakulteit verpligtend aangebied word. Ons dokters hier by Mosselbaai het gelukkig almal hul "humor" ge-cum.
Nou, twee en 'n halwe jaar later, kan ek net met dankbaarheid terugkyk. Alles het goed afgeloop. Ek het ligte littekens oor my borste wat my aan hierdie tyd herinner, maar die seer, die onsekerheid, die ongemaklikheid en die vrees het plek gemaak vir aanvaarding. Ek gebruik nog medikasie, en is nou halfpad met die regte kankerbehandeling, maar ek sê dankie vir vandag. Ek ly nog onder die newe-effekte van die Tamoksifien wat ek daagliks moet drink, maar 'n mens kan by wonderlike dinge aanpas. Ek lewe! Ek sien weer kans vir nuwe uitdagings!
Wat is die grootste verandering in my lewe? Ek heg baie meer waarde aan ewigheidsdinge. My mense is vir my baie belangriker as ooit tevore. My familie en vriende hul gewig in goud (of olie?) werd. My talente behoort aan die Here, en is tot Sy beskikking. Die dood is 'n poort na die nuwe, heel, volmaakte, ewige LEWE.
Thursday, March 26, 2009
DIE DAG TOE EK MET KANKER GEDIAGNOSEER IS
Die dag het soos enige ander oggend begin - totdat ek gaan stort het. In die stort voel ek 'n knop aan my regterbors. 'n Knop wat dadelik vreemd en onwelkom is. Kliphard, en 'n bietjie groter as 'n gesonde ertjie. Reg onder my tepel. As ek vroeër in die spieël gekyk het, sou ek gesien het dat my bors se hele vorm oornag verander het. Maar ek het nie. My oorgewig het veroorsaak dat ek so min moontlik van myself wou sien. Veral op my nugtermaag, en veral sonder klere aan my lyf!
Wat nou? Stort maar klaar, en gaan Progrow toe. Willem was reeds daar, en ek wou mos ten alle koste die besigheid laat werk. Die bors-gedoente moet eers simmereer sodat ek kan weet hoe ek daaroor voel.
Vir die eerste uur of twee het ek normaalweg met die dringendste takies aangegaan, en toe ek en Willem albei gereed was vir 'n koffiebreuk, het ek hom vertel dat ek 'n knop aan my bors ontdek het. Hy het my eers onbegrypend aangestaar - toe laat ek hom voel. Sy hele gesig het versomber, en ek kon die ongeloof wat ek beleef het, in sy gesig sien. Dit kan mos nie wees nie!!!
Ons het besluit dat ek maar so spoedig moontlik by 'n dokter moes uitkom. Ek het ons huisdokter geskakel - die ontvangsdame het aanbeveel dat ek sommer dadelik vir 'n mammogram gaan - dis tog wat Dokter sou voorstel. 'n Afspraak is gemaak, en die gewag het begin.
Later die oggend het my ouers 'n draai by die fabriek kom maak, en ek het my ma vertel - ook my seun, wie sy besigheid ook uit dieselfde gebou bedryf het. Dit was 'n Woensdag, en ek kon eers die Maandag plek kry by die radioloë vir die mammogram. So moes ek my dogter per telefoon hiervan vertel. Sy was erg geskok, en baie jammer vir my.
Die naweek was maar lank. My ouers het kom kuier, my broers het geskakel. Dit was uiteraard maar 'n gedempte storie. Hulle het my probeer verseker dat dit niks ernstigs kon wees nie. Skoonsus ('n verpleegkundige) sê dis baie kere net 'n verdikking in die melkkliere, of 'n infeksie. Skadeloos. My mond het saamgepraat, maar diep binne het ek geweet dat dit nie so eenvoudig is nie. Ek het al voorheen ontsteking in die melkbuise gehad - dit was heeltemal anders.
Maandag. Ek is op die bepaalde tyd na die hospitaal vir die mammogram. Ek hou nie van die besigheid nie, maar dit moet gedoen word! Na die tyd, toe ek in die aantrekkamer wag, groei my oortuiging dat hierdie storie "bad news" is. Die vorms wat ek moet invul help nie eintlik om die gevoel van verdoemenis op te hef nie. Ek begin dink aan familielede en voorsate. Nee, net Pa se een suster, Tant Sussie, het borskanker gehad. Dit moet mos eintlik van Ma se kant van die familie af kom as ek dit geërf het? Ons weet te min van die deel van die familie - Ouma aan moederskant is oorlede toe ma nog 'n kleuter was. Nee, die nagmerrie sal oorwaai.
Nog later word ek geroep. Die radioloog wil 'n sonar neem. O, Nee! Hier kom dit nou.
Ek wag op 'n bedjie voor 'n rekenaarskerm. Die baie gawe man kom in, en wys my op die skerm hoe die knop nou eintlik lyk. Dis rond, redelik duidelik afgebaken, en bietjie dieper as wat die omtrek daarvan is. OK, wat nou?
Ek moet maar rustig wees, hulle gaan nog 'n biopsie ook doen. Dis 'n baie lang naald - dik ook, en peperduur vertel hulle my - word ingevoer van Australië af, of iets. Ek is gelukkig nie bang vir naalde nie. Die personeel gesels met my oor allerhande ligte sakies. Eintlik heel aangenaam - behalwe vir die donker wolk van afwagting. As ek nou nie so snaaks geklee hier op die bedjie gelê het, en die dokter se hande besig was nie, kon ons gesellig sit en kuier het. Ek besef weer dat ek glad nie kan gedy met onsekerheid nie. Liewer die waarheid hoor, al is dit slegte nuus.
Hierna kan ek weer gaan wag. Ek mag maar aantrek, die ondersoek is afgehandel.
Met die verslag in die hand is ons huis toe - spreekkamer langs. Die verslag het ons eers gelees, hoewel ons nie alles verstaan het nie. Ons het wel verstaan van karsinoom en maligne. Die dokter is reeds weg. Ek laat die koevert by ontvangs. Dokter sal my bel.
Pa en Ma maak weer 'n draai. As dit kwaadaardig is, sal hulle help met die mediese kostes. In die geval van 'n mastektomie, moet ek gaan vir rekonstruksie ook - hulle sal help.
Ek het 'n wonderlike familie.
Dinsdag - werk toe. Wat sal ek by die huis doen om die wagtyd om te kry? Dis moeilik om te konsentreer. Die foon lui nie. Die gewag raak heeltemal te veel vir ons almal. Ek besluit om maar spreekkamer toe te bel, en te hoor wat al die groot woorde finaal beteken.
Die ontvangsdame skakel my dadelik deur na die dokter. Hy "Hmmm en ahhh". O gatta!
Dokter weet nie mooi hoe om die saak aan te voor nie, want hy't my nie eers vooraf gesien nie - ek's mos dadelik Radiografie toe. Dis vir hom baie moeilik, maar hy verduidelik van die karsinoom (klas 2) en gee nog inligting. Ek wil net weet wat nou moet gebeur. Die inligting gaan nie meer in nie.
Ek moet 'n sjirurg kies, en dan soontoe gaan. Ek kies die een wie se naam ek al vroeër gehoor het. Later word die afspraak vir die volgende dag bevestig.
Woensdag. 'n Week het verbygegaan, en my bors het 'n vreemde aanhangsel geword wat my toekoms bedreig. Ek wil dit nie meer aan my lyf hê nie. Ek voel verraai deur my eie liggaam.
Ek vertrou op die Here om my ook deur hierdie dal van doodskaduwee te lei. Ek onthou hoe ek 22 jaar tevore na my eerste hartaanval in die Noord Natalse boendoes, by Hom gesmeek het om my lewe te spaar totdat Rachel met matriek klaar is. Sy is nou sewe maande getroud.
Ek onthou hoe hy my genees het toe my nek twee jaar tevore in 'n motorongeluk gebreek het. Ek onthou al die ander gebede wat verhoor is: dat ek steeds kan loop met gekrokte rug en sy spul nagevolge en al. Ek voel weer die gevoel van geborgenheid wat ek in Namibië beleef het as ek soggens op die vreemde plek wakker word - alleen in die huis, omdat Willem iewers besig is met 'n opmeting, Willie en Rachel reeds uit die huis en besig met hul eie lewens. Soggens het ek wakkergeword met die gevoel dat ek soos 'n klein voëltjie snoesig in 'n nessie met vere uitgevoer, bewaak word. Die Here hou my in sy hand vas, en ek het moed vir wat ookal voorlê.
Dokter Sjirurg is baie gaaf, vriendelik en toeganklik. Hy vertel my dat daar in my spesifieke geval nie 'n ander uitweg as 'n volledige mastektomie is nie. Hy waarsku dat borskanker 'n groot emosionele impak op die pasiënt en haar gesin en geliefdes het. Ek stel hom gerus: Ek is nie baie emosioneel van aard nie. Hoe kan hy weet dat ek die mastektomie sal verwelkom? Ek wil die bors nie meer hê nie, want dit bedreig my en die mense wat vir my belangrik is, se gemoedsrus.
Ek vertel hom dat ek so gou as moontlik wil gaan vir rekonstruksie, want ek wil nie onnodig lank herinner word aan die kanker nie. Mense kan die woord nie eers hardop sê nie. Ek dinstansieer myself van 'n lewe as 'n kanker-(of enige ander)pasiënt. Ek sal die tyd wat ek oorhet: miskien 5, miskien 10 jaar, of wie weet hoe lank, as myself leef. Ek wil nie deur 'n siekte gedefinieer word nie. Die siekte met sy simptome en newe-effekte is daar om oorwin te word.
Nou lê die besoek aan die plastiese sjirurg voor. Ek is skaam oor my lyf, en vol vertwyfeling, maar deur hierdie besoek moet ek ook!
Die personeel is baie normaal, vriendelik en gaaf. Ag, hoe lekker om soos 'n mens tussen mense te voel, en nie soos 'n "geval" nie. Ek word nie aangestaar en bejammer oor my ordinêre 50+voorkoms nie. My vooroordele oor plastiese sjirurgie word sommer hier in die wagkamer al die nek ingeslaan.
Prostese moet gekies word. Willem is by. Bitter moeilik vir hom, maar hy hou by sy belofte van bystand deur die botter EN die wors. Ons is nou definitief by die wors.
Grootte is belangrik, vorm en posisie ook. Skoonheid lê in simmetrie. Ja-ja, dit is so, maar ek's nie meer 20 nie, en in 'n bikini of enige swembroek sien jy my nooit weer nie. Ek wil net (met klere aan) goed lyk. Ek probeer hierdie gesprek uitrek, want ek's bang vir dit wat moet volg. Ek trek tevergeefs kleinkoppie vir die volgende stap....
Ondersoekkamer toe. Dokter sit op sy hurke voor my - ek sit op die bed. Kaal bolyf. Hy kyk, korrel en meet. Ek sit soos 'n lam ter slagting. Die klem het nou verskuif van die siekte, na die lewe daarna. Van die wetenskaplike na die estetiese. Van medies wenslik na sosiaal aanvaarbaar.
"Ek moet jou waarsku. Ek kan nie weer vir jou so 'n hangbors gee nie. Die nuwe bors gaan anders lyk as jou linkerbors."
Ek's uit die veld geslaan. Het 'n meer somber, teoretiese opmerking verwag. Voor ek my kom kry, sê ek: "Ek sou so hoop! Anders sal jy nie baie pasiënte hê nie. Ek wil nie weer hangborste hê nie, en die linkerbors moet ook waai - sommer nou al. Ek soek nie later weer probleme nie."
So begin die operasies en die behandeling en die res van my lewe toe.
Ek het nog nie by "Reik na Herstel" aangesluit nie, hoewel ek nou gereed is daarvoor. Ek is egter alweer redelik besig met ander projekte soos Kuierbos Plaasvakansies, die Loural Liefdadigheidstrust, Huis Elsje vir die versorging van persone wat aan Alzheimer se siekte ly, en die Danabaai Dienssentrum.
Soms, veral as die gloede (newe-effwek van chemopilletjies) my teister, onthou ek dat ek kanker het, maar meestal is ek te besig met die lewe om veel tyd aan siektestorietjies af te staan.
My Nuwejaarsvoorneme vir 2009 is om elke dag iets te kry waaroor ek regtig lekker en uitbundig kan lag, en as dit moontlik is, om dit met iemand anders te deel.
My nuwe lewensfilosofie is om elke dag so te leef dat ek nooit hoef te sê ek's jammer ek het 'n dag gemors op onbelangrike dinge nie. Wat belangrik is, is om te LEEF, om God se wonderlike liefde uit te straal, en om iets vir my medemens te beteken. En dis belangrik om te onthou dat ek hierdie pad net eenmaal stap.
My resep om ook die moeilike dele van die pad te bemeester: "Just do it!" (gesteel by Nike)
Die dag het soos enige ander oggend begin - totdat ek gaan stort het. In die stort voel ek 'n knop aan my regterbors. 'n Knop wat dadelik vreemd en onwelkom is. Kliphard, en 'n bietjie groter as 'n gesonde ertjie. Reg onder my tepel. As ek vroeër in die spieël gekyk het, sou ek gesien het dat my bors se hele vorm oornag verander het. Maar ek het nie. My oorgewig het veroorsaak dat ek so min moontlik van myself wou sien. Veral op my nugtermaag, en veral sonder klere aan my lyf!
Wat nou? Stort maar klaar, en gaan Progrow toe. Willem was reeds daar, en ek wou mos ten alle koste die besigheid laat werk. Die bors-gedoente moet eers simmereer sodat ek kan weet hoe ek daaroor voel.
Vir die eerste uur of twee het ek normaalweg met die dringendste takies aangegaan, en toe ek en Willem albei gereed was vir 'n koffiebreuk, het ek hom vertel dat ek 'n knop aan my bors ontdek het. Hy het my eers onbegrypend aangestaar - toe laat ek hom voel. Sy hele gesig het versomber, en ek kon die ongeloof wat ek beleef het, in sy gesig sien. Dit kan mos nie wees nie!!!
Ons het besluit dat ek maar so spoedig moontlik by 'n dokter moes uitkom. Ek het ons huisdokter geskakel - die ontvangsdame het aanbeveel dat ek sommer dadelik vir 'n mammogram gaan - dis tog wat Dokter sou voorstel. 'n Afspraak is gemaak, en die gewag het begin.
Later die oggend het my ouers 'n draai by die fabriek kom maak, en ek het my ma vertel - ook my seun, wie sy besigheid ook uit dieselfde gebou bedryf het. Dit was 'n Woensdag, en ek kon eers die Maandag plek kry by die radioloë vir die mammogram. So moes ek my dogter per telefoon hiervan vertel. Sy was erg geskok, en baie jammer vir my.
Die naweek was maar lank. My ouers het kom kuier, my broers het geskakel. Dit was uiteraard maar 'n gedempte storie. Hulle het my probeer verseker dat dit niks ernstigs kon wees nie. Skoonsus ('n verpleegkundige) sê dis baie kere net 'n verdikking in die melkkliere, of 'n infeksie. Skadeloos. My mond het saamgepraat, maar diep binne het ek geweet dat dit nie so eenvoudig is nie. Ek het al voorheen ontsteking in die melkbuise gehad - dit was heeltemal anders.
Maandag. Ek is op die bepaalde tyd na die hospitaal vir die mammogram. Ek hou nie van die besigheid nie, maar dit moet gedoen word! Na die tyd, toe ek in die aantrekkamer wag, groei my oortuiging dat hierdie storie "bad news" is. Die vorms wat ek moet invul help nie eintlik om die gevoel van verdoemenis op te hef nie. Ek begin dink aan familielede en voorsate. Nee, net Pa se een suster, Tant Sussie, het borskanker gehad. Dit moet mos eintlik van Ma se kant van die familie af kom as ek dit geërf het? Ons weet te min van die deel van die familie - Ouma aan moederskant is oorlede toe ma nog 'n kleuter was. Nee, die nagmerrie sal oorwaai.
Nog later word ek geroep. Die radioloog wil 'n sonar neem. O, Nee! Hier kom dit nou.
Ek wag op 'n bedjie voor 'n rekenaarskerm. Die baie gawe man kom in, en wys my op die skerm hoe die knop nou eintlik lyk. Dis rond, redelik duidelik afgebaken, en bietjie dieper as wat die omtrek daarvan is. OK, wat nou?
Ek moet maar rustig wees, hulle gaan nog 'n biopsie ook doen. Dis 'n baie lang naald - dik ook, en peperduur vertel hulle my - word ingevoer van Australië af, of iets. Ek is gelukkig nie bang vir naalde nie. Die personeel gesels met my oor allerhande ligte sakies. Eintlik heel aangenaam - behalwe vir die donker wolk van afwagting. As ek nou nie so snaaks geklee hier op die bedjie gelê het, en die dokter se hande besig was nie, kon ons gesellig sit en kuier het. Ek besef weer dat ek glad nie kan gedy met onsekerheid nie. Liewer die waarheid hoor, al is dit slegte nuus.
Hierna kan ek weer gaan wag. Ek mag maar aantrek, die ondersoek is afgehandel.
Met die verslag in die hand is ons huis toe - spreekkamer langs. Die verslag het ons eers gelees, hoewel ons nie alles verstaan het nie. Ons het wel verstaan van karsinoom en maligne. Die dokter is reeds weg. Ek laat die koevert by ontvangs. Dokter sal my bel.
Pa en Ma maak weer 'n draai. As dit kwaadaardig is, sal hulle help met die mediese kostes. In die geval van 'n mastektomie, moet ek gaan vir rekonstruksie ook - hulle sal help.
Ek het 'n wonderlike familie.
Dinsdag - werk toe. Wat sal ek by die huis doen om die wagtyd om te kry? Dis moeilik om te konsentreer. Die foon lui nie. Die gewag raak heeltemal te veel vir ons almal. Ek besluit om maar spreekkamer toe te bel, en te hoor wat al die groot woorde finaal beteken.
Die ontvangsdame skakel my dadelik deur na die dokter. Hy "Hmmm en ahhh". O gatta!
Dokter weet nie mooi hoe om die saak aan te voor nie, want hy't my nie eers vooraf gesien nie - ek's mos dadelik Radiografie toe. Dis vir hom baie moeilik, maar hy verduidelik van die karsinoom (klas 2) en gee nog inligting. Ek wil net weet wat nou moet gebeur. Die inligting gaan nie meer in nie.
Ek moet 'n sjirurg kies, en dan soontoe gaan. Ek kies die een wie se naam ek al vroeër gehoor het. Later word die afspraak vir die volgende dag bevestig.
Woensdag. 'n Week het verbygegaan, en my bors het 'n vreemde aanhangsel geword wat my toekoms bedreig. Ek wil dit nie meer aan my lyf hê nie. Ek voel verraai deur my eie liggaam.
Ek vertrou op die Here om my ook deur hierdie dal van doodskaduwee te lei. Ek onthou hoe ek 22 jaar tevore na my eerste hartaanval in die Noord Natalse boendoes, by Hom gesmeek het om my lewe te spaar totdat Rachel met matriek klaar is. Sy is nou sewe maande getroud.
Ek onthou hoe hy my genees het toe my nek twee jaar tevore in 'n motorongeluk gebreek het. Ek onthou al die ander gebede wat verhoor is: dat ek steeds kan loop met gekrokte rug en sy spul nagevolge en al. Ek voel weer die gevoel van geborgenheid wat ek in Namibië beleef het as ek soggens op die vreemde plek wakker word - alleen in die huis, omdat Willem iewers besig is met 'n opmeting, Willie en Rachel reeds uit die huis en besig met hul eie lewens. Soggens het ek wakkergeword met die gevoel dat ek soos 'n klein voëltjie snoesig in 'n nessie met vere uitgevoer, bewaak word. Die Here hou my in sy hand vas, en ek het moed vir wat ookal voorlê.
Dokter Sjirurg is baie gaaf, vriendelik en toeganklik. Hy vertel my dat daar in my spesifieke geval nie 'n ander uitweg as 'n volledige mastektomie is nie. Hy waarsku dat borskanker 'n groot emosionele impak op die pasiënt en haar gesin en geliefdes het. Ek stel hom gerus: Ek is nie baie emosioneel van aard nie. Hoe kan hy weet dat ek die mastektomie sal verwelkom? Ek wil die bors nie meer hê nie, want dit bedreig my en die mense wat vir my belangrik is, se gemoedsrus.
Ek vertel hom dat ek so gou as moontlik wil gaan vir rekonstruksie, want ek wil nie onnodig lank herinner word aan die kanker nie. Mense kan die woord nie eers hardop sê nie. Ek dinstansieer myself van 'n lewe as 'n kanker-(of enige ander)pasiënt. Ek sal die tyd wat ek oorhet: miskien 5, miskien 10 jaar, of wie weet hoe lank, as myself leef. Ek wil nie deur 'n siekte gedefinieer word nie. Die siekte met sy simptome en newe-effekte is daar om oorwin te word.
Nou lê die besoek aan die plastiese sjirurg voor. Ek is skaam oor my lyf, en vol vertwyfeling, maar deur hierdie besoek moet ek ook!
Die personeel is baie normaal, vriendelik en gaaf. Ag, hoe lekker om soos 'n mens tussen mense te voel, en nie soos 'n "geval" nie. Ek word nie aangestaar en bejammer oor my ordinêre 50+voorkoms nie. My vooroordele oor plastiese sjirurgie word sommer hier in die wagkamer al die nek ingeslaan.
Prostese moet gekies word. Willem is by. Bitter moeilik vir hom, maar hy hou by sy belofte van bystand deur die botter EN die wors. Ons is nou definitief by die wors.
Grootte is belangrik, vorm en posisie ook. Skoonheid lê in simmetrie. Ja-ja, dit is so, maar ek's nie meer 20 nie, en in 'n bikini of enige swembroek sien jy my nooit weer nie. Ek wil net (met klere aan) goed lyk. Ek probeer hierdie gesprek uitrek, want ek's bang vir dit wat moet volg. Ek trek tevergeefs kleinkoppie vir die volgende stap....
Ondersoekkamer toe. Dokter sit op sy hurke voor my - ek sit op die bed. Kaal bolyf. Hy kyk, korrel en meet. Ek sit soos 'n lam ter slagting. Die klem het nou verskuif van die siekte, na die lewe daarna. Van die wetenskaplike na die estetiese. Van medies wenslik na sosiaal aanvaarbaar.
"Ek moet jou waarsku. Ek kan nie weer vir jou so 'n hangbors gee nie. Die nuwe bors gaan anders lyk as jou linkerbors."
Ek's uit die veld geslaan. Het 'n meer somber, teoretiese opmerking verwag. Voor ek my kom kry, sê ek: "Ek sou so hoop! Anders sal jy nie baie pasiënte hê nie. Ek wil nie weer hangborste hê nie, en die linkerbors moet ook waai - sommer nou al. Ek soek nie later weer probleme nie."
So begin die operasies en die behandeling en die res van my lewe toe.
Ek het nog nie by "Reik na Herstel" aangesluit nie, hoewel ek nou gereed is daarvoor. Ek is egter alweer redelik besig met ander projekte soos Kuierbos Plaasvakansies, die Loural Liefdadigheidstrust, Huis Elsje vir die versorging van persone wat aan Alzheimer se siekte ly, en die Danabaai Dienssentrum.
Soms, veral as die gloede (newe-effwek van chemopilletjies) my teister, onthou ek dat ek kanker het, maar meestal is ek te besig met die lewe om veel tyd aan siektestorietjies af te staan.
My Nuwejaarsvoorneme vir 2009 is om elke dag iets te kry waaroor ek regtig lekker en uitbundig kan lag, en as dit moontlik is, om dit met iemand anders te deel.
My nuwe lewensfilosofie is om elke dag so te leef dat ek nooit hoef te sê ek's jammer ek het 'n dag gemors op onbelangrike dinge nie. Wat belangrik is, is om te LEEF, om God se wonderlike liefde uit te straal, en om iets vir my medemens te beteken. En dis belangrik om te onthou dat ek hierdie pad net eenmaal stap.
My resep om ook die moeilike dele van die pad te bemeester: "Just do it!" (gesteel by Nike)
Subscribe to:
Posts (Atom)